NAJVEĆE SVETSKE BITKE

Bitka kod Kurska
[You must be registered and logged in to see this image.]
Kurska bitka (5. juli - 23. august 1943.) vođena je između sovjetskih i nemačkih snaga tokom leta 1943. godine. To je najveća tenkovska bitka u istoriji ratovanja i najznačajnija saveznička pobeda tokom 1943. godine.

Nemci su, slično kao i prethodne dve godine, za leto na istočnom frontu planirali veliku ofenzivu koja je konačno trebala slomiti Crvenu armiju. No ovaj put su imali daleko manje resursa, pa je obim ofenzive bio još ograničeniji.

Početkom 1943. godine Istočni front se stabilizovao. Jedina tačka fronta koja je odskakala od te stabilizacije bila je izbočina kod mesta Kursk, gde su Sovjetske snage držale poluizolovani džep i namera nemačkih kopnenih snaga (Wehrmacht) bila je da izoluju i potom razbiju taj džep istovremenim udarom sa severa i juga. Tako "poravnati" front bi uštedeo dosta snaga Nemcima za dalji nastavak rata. Ako bi ofanziva dobro krenula, bilo je u planu s juga obuhvatiti Moskvu i naneti odlučujući udarac SSSR-u. Nemci su velike nade polagale u nove tipove tenkova kao što su Panzer VI "Tiger" i Panzer V "Panther".

Ofanziva je planirana da započne tokom maja pod tajnim nazivom Zitadelle (Operation Citadel). Međutim, već je od priprema plan bio osuđen na propast. Sovjetske snage su, posredstvom špijunske mreže u Švajcarskoj (pod tajnim imenom 'Lucy') saznale za planove. Nadalje, Hitler je kontinuirano odgađao ofanzivu dok nova oružja (primarno Panther tenkovi) ne budu spremna da se pridruže u ofanzivi.

Tako je nemačka ofanziva pokrenuta tek 5. jula, do kada su Sovjeti teško utvrdili to područje, pripremivši tri linije odbrane i gurnuvši u džep većinu svoje operativne rezerve.

U bici je s nemačke strane angažovano 50 divizija (od kojih 14 oklopnih i 2 motorizovane) - ukupno oko 800.000 vojnika, 2.700 tenkova i samohodnih topova, 10.000 topova i minobacača, uz podršku oko 2.000 aviona, a sa sovjetske 12 armija (od kojih 2 oklopne). Rusi su imali izvesnu brojčanu nadmoćnost u ljudstvu i naoružanju - 20.000 topova i minobacača, 920 raketnih bacača (kaćuša), 3.600 tenkova, uz podršku 2.400 aviona.

Napad je krenuo istovremenim udarom sa severa pod zapovedništvom Waltera Modela (Grupa armija Centar) i juga pod zapovjedništvom Ericha von Mansteina (Grupa armija Jug). Severni je udar napredovao vrlo slabo, ali je na jugu uspešno probijena sovjetska odbrana.

Međutim, teški otpor, preslabe nemačke snage i česti kvarovi na novoj i neisprobanoj opremi (tenkovi Panzer V Panther) doveli su do usporavanja ofanzive u svega dve sedmice. Kod mesta Prokhorovka, sovjetske snage su lansirale siloviti tenkovski protivudar koji je doveo do golemog sudara tenkova, najvećeg u istoriji. Iako je rezultat bio taktički neodlučan, Sovjeti su sa svojim inferiornijim T-34 tenkovima Nemcima uspeli zadati gubitke koje ovi nisu bili u stanju nadoknaditi. Nemci su nakon toga zastali na dostignutim položajima, ali se vrlo brzo pokazalo kako su toliko iscrpljeni da više nisu u stanju zaustaviti sovjetsku kontraofanzivu, koja je odmah započela, prvo na severu, a mjsec dana kasnije i na jugu.

Istovremeno, zapadni Saveznici su izvršili invaziju na Siciliju što je dovelo do povlačenja nekih jedinica i još daljnjeg usporavanja ofanzive. Nakon što su tako oslabljene, Nemačke snage nisu bile spremne za sovjetski protivudar koji je usledio. Nakon zaustavljanja nemačkog proboja, ruske snage su izvele uspešan i dugo pripreman protivnapad i do 23. avgusta Nemci su poraženi i bačeni daleko od početnih položaja.

Do kraja 1943. godine, Sovjeti su oslobodili veliki dio Ukrajine, uključujući i Kijev početkom novembra. Pobjedom Crvene armije u ovoj bitci, inicijativa na Istočnom frontu prešla je trajno na sovjetsku stranu. Od tada pa sve do kraja rata nemačke jedinice se nalaze u konstantnoj defanzivi.

Nemci su imali oko 60.000 poginulih i oko 150.000 ranjenih vojnika. Stvarni ruski gubici objelodanjeni su tek 1991. i iznosili su oko 80.000 poginulih, uz velik broj ranjenih i nestalih.

Po nekim podacima u bici kod Kurska gubici su sledeći:

SSSR: 607 737 mrtvih/ranjenih, 1500 tenkova, 1000 aviona
Nemci: 200 000 mrtvih/ranjenih, 500 tenkova, 200 aviona

Bitka na Somi

Vreme: 1. jul 1916 - 18. novembar 1916
Lokacija: Soma, Pikardija, Francuska
Ishod: Pat pozicija
Sukobljene strane: Ujedinjeno Kraljevstvo, Francuska, Kanada, Indija, Njufaundlend, Južna Afrika, Novi Zeland, Australija - Nemačka
Gubici: 419.654 Britanija i kolonije + 204.253 Francuska = 623.907 ukupno (od čega 146.431 poginulih ili nestalih), 100 tenkova i 782 RFC uništenih aviona i Nemačka - 465.000 do 600.000 (od čega 164.055 poginulih ili nestalih)
[You must be registered and logged in to see this image.]
(Bitke na rekama Marni i Somi i na Verdenu, predstavljaju najmasovnije bitke u istoriji ratovanja. Intenzivna dejstva su se odvijala u kontinuitetu vise od godinu dana. Sa obe strane, na frontu je ucestvovalo vise miliona vojnika. Gubici su bili stravicni. )

Najveca bitka Prvog svetskog rata Bitka za Somu imala je vise od milion zaracenih vojnika izbacenih iz stroja.

Britanske i francuske snage su pokusale da se probiju kroz nemacke linije koje su se protezale duz 40 km dugackog fronta koji je isao sjeverno i juzno od reke Some u sjevernoj Francuskoj.

Jedan od ciljeva ove bitke bio je da odvuce njemacke snage iz bitke za Verden ili popusti njihov pritisak (cilj koji je na kraju i bio ispunjen); ali, na kraju su gubici ove bitke premasili gubitke bitke za Verden.

Secanje na bitku se najvise vezuje za njen prvi dan, 1. juli, 1916. godine, u kojem je iz stroja britanske armije izbaceno 57.470 vojnika, od kojih je bilo 19.240 ubijenih ili umrlih od posljedica ranjavanja. Do danas je ovo dan sa najvecim gubicima u istoriji britanske armije.

Iako je u britanskom pamcenju, Bitka na Somi ostala u stravicnom secanju, ona je takodje bila strahovit udarac za nemacku vojsku; jedan oficir je opisao bitku poznatim recima kao "muljeviti grob nemacke kopnene vojske".

Tokom bitke na Somi, britanske snage su naucile puno lekcija o modernom ratovanju, dok su nemacke snage pretrpele nenadoknadive gubitke. Ostala je zapamcena u istoriji ratovanja i po prvoj borbenoj upotrebi tenkova, 15. septembra 1916. godine, od strane Britanaca i Francuza.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Zvanicni britanski istoricar, Sir Dzejms Edmonds, je izjavio da "nije previse tvrditi da su temelji zavrsne pobede na zapadnom frontu postavljeni tokom bitke na Somi godine 1916."

Ove bitke ce biti upamcene i po masovnoj upotrebi bojnih otrova kao borbenog sredstva za unistavanje i onesposobljavanje neprijateljske zive sile. Bojni otrovi su, inace, toksicne ili otrovne materije koje se od tada, iako je njihova upotreba zabranjena, primjenjuju u ratu. Njihova upotreba u ratne svrhe zabranjena Haskom konvencijom iz 1899. godine, ali su je Nemci prekrsili 22. aprila 1915., na frontu u Belgiji kada su upotrebili hlor, koji je kao oblak, nosen vetrom, otrovao oko 15.000 francuskih vojnika, od kojih je 5.000 umrlo. Nesto kasnije, na reci Ipr, upotrebljen je jedan od veoma opasnih bojnih otrova plikavaca, koji je prema mestu prve upotrebe, nazvan iperit.
__________________

Termopilska bitka

Termopilska bitka (avgust 480. pne.) je bila bitka izmeću saveza grčkih gradova-država i Persijskog carstva.
Daleko brojniji Persijanci su napredovali prema Atini, a Grci su odlučili da ih zadrže u planinskom prolazu Termopile (u prevodu sa grčkog "topla vrata"), da dobiju dovoljno vremena za evakuaciju Atine i da Grci pripreme jaču armiju. Spartanski kralj Leonida je komandovao odbranom. Sa 7.000 vojnika zadržavao je 200.000 Persijanaca. Koristeći povoljan teren, dobru strategiju i dobru obučene vojnike uspevaju da zaustave i izazovu teške gubitke Persijskoj armiji. Osvajanje Termopilskog klanca je dalo Persijancima mogućnost da kontrolišu široke oblasti sve do Korinta, a posebno im je dalo mogućnost napada na Atinu. Iako pobednici Persijanci su pretrpeli gubitak morala zbog teških gubitaka. Ta bitka je deo Grčko-Persijskih ratova.

Pozadina

Godinama se Kserks I, kralj Persije pripremao da nastavi rat protiv Grka. To je bio rat, koji je započeo njegov otac Darije Veliki.
Dopremio je ogromnu vojsku i mornaricu u Malu Aziju 484.pne.. Napravio je most od brodova da se pređe Helespont (Dardanele).
Da bi se suprostavili Persiji formira se savez grčkih gradova-država pod vodstvom Sparte, koja je imala najbolje trenirane i opremljene vojnike u Grčkoj. Znajući ishod bitke unapred,spartanski kralj Leonida je uglavnom odabrao vojnike, koji su već imali unuke. Spartanci su znali da je sudelovanje u toj bici sigurna smrt, jer su Persijanci bili daleko brojniji.
Zbog defanzivnog terena, planinski klanac Termopile (u prevodu sa grčkog "topla vrata") odabran je kao najpogodnije mesto za odbranu. Taj prolaz je bio toliko uzak da se dvoja bojna kola nisu mogla mimoići. S jedne strane je bila planina, a sa druge more.
Duž tog planinskog prolaza bila su troja vrata, a kod centralnih vrata Grci su napravili mali zid, da se brane.
U avgustu 480. pne. 6.000 Grka (od kojih 300 Spartanaca) čekalo je persijsku armiju, koja je bila 30 puta brojnija.

Bitka
[You must be registered and logged in to see this image.]

Kad je persijski car Kserks I čuo koliko ga malena armija čeka mislio je da će se Grci sami povući i pričekao je tri dana.
Četvrtog dana je naredio da se prolaz osvoji. Grci su celi prolaz prekrili falanga formacijom, što znači formacijom međusobno prekrivenih štitova iz kojih vire duga koplja. Ta formacija je slična ježu. Persijanci nisu mogli proći kroz tu defanzivnu formaciju. Persijanci su uglavnom bili laganije naoružani sa slabijim oklopima.
Disciplinovani Spartanci su orkestrirano izveli nekoliko puta malo povlačenje sa brzim povratkom u raniju poziciju zadajući tim brzim manevrima ogromne gubitke lako oklopljenim i naoružanim Perzijancima.
Zbog terena Persijanci nisu mogli da opkole Grke, tako da njihov daleko veći broj nije dolazio do izražaja. Herodot je pisao da su persijske strele zaklanjale nebo.
Drugog dana bitke opet su Grci pobili ogroman broj Persijanaca. Zatim je perzijski car Kserks I odlučio da pošalje legendarne "Persijske besmrtnike" (elitna kraljevska garda). Ali ni oni nisu imali dovoljno snage da razbiju grčku formaciju falanksa. I besmrtnici se povlače sa teškim gubicima.
Posle drugog dana bitke, jedan Grk je pobegao kod Persijanaca i odao je poseban prolaz kroz Termopile, koji Persijanci mogu koristiti da bi prošli. Taj posebni prolaz branilo je 1000 Grka, ali nije se očekivalo da bi Persijanci tuda krenuli.
Iznanađeni persijskim napadom Grci su pružili kratak otpor i povuki se u planine. Persijanci tako prođoše kroz prolaz.
Spartanci i Tespanci
Leonida je zaključio da daljnji otpor neće biti plodan, pa 11. avgusta 480. pne. otpušta sve grčke vojnike osim Spartanaca i Tespanaca.
Bitka je bila izuzetno brutalna. Kad se broj branilaca prolaza smanjio povukli su se na malo brdašce u najužem delu prolaza. Tebanci su se predali Persijancima. Nakon što su im polomljene duga koplja Spartanci i Tespanci su nastavili da se bore sa kratkim mačevima (što su oni izuzetno retko radili). Iako su Grci pobili mnoštvo Persijanaca, Leonida je ubijen. Spartanci nastavljaju bitku da obrane njegovo mrtvo telo. Kada su ostali bez mačeva borili su se kao zveri rukama i zubima. Ostalo je zapisano da su se Persijanci smrtno plašili i nenaoružanih Spartanaca. Zadnje Spartance pobiše kišom strela.
Posle bitke
Kserks I je bio ljut jer je izgubio toliko mnogo vojnika. Zbog toga naređuje da se mrtvo Leonidino telo obezglavi i da se telo zabije na krst. Kasapljenje leša je bilo nešto što je i kod Persijanaca smatrano nedozvoljenim, pa se Kserks I kasnije kaje zbog svog postupka. Iako je to bila taktička pobeda za Persijance, to je bio težak udarac za persijsku armiju zbog ogromnih gubitaka od strane samo hiljade Grka. Bitka je značajno digla grčki moral. Pomorska bitka kod Artemizija završila je bez pobednika, iako su se Grci povukli.
Persijanci posle bitke kontrolišu Egejsko more i celu Grčku severno od Atike. Spartanci se pripremaju za obranu Korinta i Peloponeza. Kserks I upada sveteći se u Atinu, čiji stanovnici su uglavnom pobegli na ostrvo Salaminu. U septembru 480. pne. Grci pobeđuju u pomorskoj bici kod Salamine, koja dovodi do naglog Kserksovog povlačenja. Preostala Persijska armija pod Mardonijem poražena je u bici na Plateji.
Na mestu bitke postavljena je ploča u kojoj je urezan epitaf Simonida sa Keja koji je bio savremenik bitke, a koji pominje i Herodot u svojoj istoriji:
Grčki
Ὦ ξεῖν’, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε
κείμεθα, τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι.
Latinski
Dic, hospes, Spartae nos te hic vidisse iacentes
dum sanctis patriae legibus obsequimur
Srpskohrvatski.
Stranče, javi Lakedemonjanima da ovde
ležimo njihovim se zakonima pokoravajući.

Značaj bitke

Termopilska bitka se koristi kao primer u vojnim akademijama kako mala grupa dobro treniranih i dobro vođenih vojnika može da se brani protiv višestruko jačeg protivnika. Važno je napomenuti i značaj terena, da se ta bitka odvijala na otvorenom terenu, Grci bi bili opkoljeni i brzo poraženi. Termopilska bitka se tako koristi kao primer i lekcija značaja povoljnog terena, dobre strategije i dobre obučenosti i discipline.

Bitka za Staljingrad
Staljingradska bitka je bila glavna prekretnica u Drugom svetskom ratu, i smatra se najkrvavijom bitkom u ljudskoj istoriji. Bitku su obeležili brutalnost i nebriga za civilne žrtve sa obe strane. Bitka se sastojala iz nemačke opsade južnog ruskog grada Staljingrada (današnji Volgograd), bitke unutar grada, i sovjetske kontra-ofanzive u kojoj su konačno bile zarobljene i uništene nemačke i ostale snage sila Osovine oko grada. Ukupni gubici se procenjuju na između 1 i 2 miliona. Sile Osovine su izgubile oko četvrtine ukupnog ljudstva na istočnom frontu, i nikad se nisu oporavile od ovog poraza. Za Sovjete, koji su izgubili preko milion vojnika i civila za vreme bitke, pobeda kod Staljingrada je značila početak oslobođenja Sovjetskog Saveza, i put ka konačnoj pobedi nad Nacističkom Nemačkom, 1945.

Letnja ofanziva sa kodnim imenom Operacija Plavi (nem. Fall Blau; engl. Case Blue), trebalo je da uključi nemačku 6. i 17. armiju, i 4. i 7. Pancer armiju.
Ipak, Hitler je intervenisao u strateškom planiranju naredivši da se Armijska grupa podeli na dva dela. Armijska grupa Jug (A), pod komandom Eriha fon Manštajna i Evalda fon Klajsta, trebalo je da nastavi sa napredovanjem južno prema Kavkazu po planu. Armijska grupa Jug (B), uključujući Paulusovu 6. armiju i Hotovu 4. Pancer armiju, trebalo je da se kreće ka istoku prema Volgi, i gradu Staljingradu.

Osvajanje Staljingrada je za Hitlera bilo važno iz više razloga. To je bio veliki industrijski grad, lociran na reci Volgi, koja je bila vitalna transportna ruta između Kaspijskog mora i severne Rusije. Njegovo zauzimanje bi obezbedilo levo krilo nemačkih armija prilikom napredovanja ka unutrašnjosti Kavkaza. Konačno, činjenica da je grad nosio ime Hitlerovog arhi-neprijatelja, Josifa Staljina, učinila je osvajanje grada dobrim ideološkim i propagandnim potezom.

Konačno je Armijska grupa Jug, koja je prethodno osvojila Ukrajinu, odabrana da prodre kroz južne ruske stepe u Kavkaz, i zauzme ključna sovjetska naftna polja u Bakuu, Groznom i Majkopu, jer je Hitler bio uveren da bi bez njih nemačke oklopne armije izgubile svoju pokretljivost. Više nije bilo pitanje da li će se rat dobiti, već, pre svega da li uopšte da se nastavlja. Ovakvo Hitlerovo razmišljanje nije nimalo čudno ako se ima na umu činjenica da je od 30 miliona tona sirove nafte, koliko je 1938. g. bilo izvađeno u SSSR-u, skoro tri četvrtine poticalo iz regiona oko Bakua, daljih 16 % iz severnokavkaskih naftonosnih polja oko Majkopa, Groznog i Dagestana, a samo jedna desetina je bila proizvedena u drugim delovima Sovjetskog Saveza. Očigledno je da se Hitler spremao za jedan dugotrajan rat — rat protiv anglo-američkih oružanih snaga iza kojih su stajali skoro neiscrpni resursi.

Početak Operacije Plavi planiran je za kraj maja 1942. Ipak, brojne nemačke i rumunske jedinice koje je trebalo da učestvuju u akciji bile su zauzete opsedanjem Sevastopolja na Krimskom poluostrvu. Odlaganja u okončanju opsade pomerila su i datum početka Operacije Plavi nekoliko puta, jer Sevastopolj nije pao do kraja juna. U međuvremenu je preduzeta manja akcija, uklještenja izbačenih sovjetskih položaja južno od Harkova, što je rezultiralo opkoljavanjem velikih sovjetskih snaga, 22. maja.

Operacija je konačno otpočela, kad je Armijska grupa Jug započela svoj napad u južnoj Rusiji 28. juna, 1942. Nemačka ofanziva je dobro započela. Sovjetske snage su pružale slab otpor u širokim i praznim stepama, i počele su da se povlače ka istoku i u neredu. Nekoliko pokušaja da se formiraju odbrambene linije je propalo, kad su druge nemačke jedinice počele da napreduju oko njih koje su formirale dva velika džepa i uništile ih - prvi severoistočno od Harkova, 2. juna, a drugi oko Milerova u Oblasti Rostov, nedelju kasnije.

Početno napredovanje je bilo toliko uspešno - do 3. jula je samo 6. armija zarobila preko 40.000 sovjetskih vojnika - da je Hitler još jednom intervenisao, i doneo je zloglasnu Direktivu br. 45 kojom je naredio 4. Pancer armiji da se pridruži Armijskoj grupi Jug (A) na jugu. Po Hitlerovom viđenju Sovjeti su već bili potučeni. Naredio je da oba sukcesivno nadolazeća cilja treba istovremeno napasti, podelivši oružane snage na jugu Istočnog fronta. Zapravo, 17. armija, 3. rumunska armija, kao i 1. i 4. oklopna armija sada su bile pridružene Grupi armija "A" pod komandom general-feldmaršala Lista, i trebalo je da, preko Rostova, osvoje Kvakaz. Šifrovani naziv tih operacija nazvan je "Runolist" - Edelvajs (nem. Edelweiss). Ovakav plan uopšte nije predviđao formiranje rezervi. Nemački generalštab je bio svestan rizika, ali je ćutao - general-pukovnik fon Paulus takođe.

Do kraja jula, Nemci su odbacili Sovjete preko reke Don, postavivši odbrambene linije uz pomoć njihovih saveznika, italijanskih, mađarskih i rumunskih armija. Šesta armija je bila na samo nekoliko desetina kilometara od Staljingrada, a 4. Pancer armija je sada bila na južno od nje, okrenuvši se ponovo ka severu da pomogne u osvajanju grada.

Do ovog trenutka sovjetskim komandantima su već bile jasne nemačke namere i u julu su načinjeni planovi da se započne odbrana Staljingrada. Trupama koje su se još kretale ka istoku na frontu ka Nemcima naređeno je da uđu u grad, dok su dodatne jedinice dovedene na dalju stranu Volge. Novoformirana 62. armija pod komandom Vasilija Ivanoviča Čujkova imala je zadatak da brani grad po svaku cenu.

Pomeranjem borbi u grad sve moguće strategije nemačkog Generalštaba su propale. Daleko na istoku, isturena 6. armija, bez dovoljno pokrivanih bokova, bila je uvučena u iscrpljujuće borbe za svaku kuću. Klasičan primer munjevitog rata, koji je imao za cilj prostorni obuhvat, a zatim i razbijanje neprijatelja, nije više delovao. Efektivno dejstvo jurišnih bombardera 4 vazdušne flote pod komandom general-pukovnika fon Rihthofena (nem. von Richthoven) jedva da je bilo moguće, jer se u ubitačnoj uličnoj borbi iz vazduha nisu mogle jasno razaznati linije fronta. Tenkovi su postajali laka meta za protivničku pešadiju. Od 1. septembra, 1942, Sovjeti su mogli da snabdevaju svoje snage samo preko opasnih prelaza preko Volge. Snažno nemačko vazdušno bombardovanje 23. avgusta je ubilo na hiljade civila i pretvorilo grad u ruševine. Osamdeset procenata životnog prostora u gradu je uništeno. Sovjetska 62. armija je formirala odbrambene linije između ruševina, sa uporištima u kućama i fabrikama.

Borbe u gradu su bile žestoke i očajničke. Staljin je naredio streljanje svakog vojnika koji bi se povukao. Slogan je bio "Ni korak nazad!". Za vreme bitke, sovjetske sigurnosne snage su uhapsile i streljale ili poslale 13.000 sopstvenih vojnika u kaznene odrede zbog "kukavičluka". Čak 300.000 je vraćeno u svoje jedinice ili iskorišćeno da dopuni druge jedinice. Nemci su se u međuvremenu trudili da napreduju po svaku cenu, takođe trpeći teške gubitke. Sovjetska pojačanja koja su prebacivana preko Volge sa istočne obale, konstantno su bila pod napadom nemačke artiljerije i avijacije. Po statistici, novopridošli sovjetski vojnik koji bi stigao u grad mogao je da očekuje da će živeti još nekoliko sati. Ogorčene borbe su besnele za svaku ulicu, svaku fabriku, svaku kuću, podrum i stepenište. Nemci koji su ovo neviđeno gradsko ratovanje nazvali "pacovski rat" (nem. Rattenkrieg), gorko su se šalili kako su zauzeli kuhinju, ali se još uvek bore za dnevnu sobu.

Veliki doprinos u odbrani Staljingrada dali su ruski snajperisti koji su vešto birali najpovoljnije položaje u gradskim ruševinama sa kojih su mogli da dejstvuju protiv neprijatelja. Najbolji od svih ruskih snajperista, koji je do 20. novembra 1942. god. ubio 224 neprijateljska vojnika, ostao je zapamćen samo po nadimku "Zikan". Najpoznatiji ruski snajperista, Vasili Zajcev o kome je u Holivudu snimljen film pod nazivom "Neprijatelj pred vratima" (engl. Enemy at the Gates), za vreme bitke za Staljingrad ubio je 149 neprijateljskih vojnika.

Umesto da javi osvajanje grada, fon Paulus je morao da konstatuje da njegova armija od 260.000 ljudi koje treba snabdevati, raspolaže zapravo pešadijskom borbenom moći od 25.000 vojnika. Uprkos višestrukim zahtevima, značajnija pojačanja nije dobio. Bilo mu je dodeljeno samo pet jurišnih pionirskih bataljona sa po 600 ljudi, ne bi li zauzeo poslednje fabrike u idustrijskoj zoni. Posle dva dana borbi i te jedinice su prestale da postoje a fabrike su i dalje držali Sovjeti.

U novembru, nakon tri meseca sporog i krvavog napredovanja, Nemci su konačno izbili na obalu reke presekavši teritoriju pod kontrolom Crvene Armije na dva mala džepa koja su se leđima oslanjala na obalu reke Volge. U tom trenutku Nemci su kontrolisali oko 80 % teritorije razrušenog grada. Položaj branilaca dodatno je otežala pojava leda na Volgi što je privremeno onemogućilo njihovo dalje snabdevanje. Bez obzira na okolnosti, borbe su nastavljene punom žestinom. Brdo Mamajev Kurgan je i dalje ostao glavna meta nemačkih napada i oko njega su se vodile žestoke borbe. Branioci su takođe naročito žestok otpor pružali u fabričkoj hali fabrike traktora Crveni oktobar u kojoj su radnici za sve vreme trajanja borbi proizvodili nove i popravljali oštećene tenkove.

Krajem oktobra i početkom novembra, fon Paulus i njegov načelnik štaba, general-major Artur Šmit, sve češće su dobijali znake neposredno predstojeće sovjetske kontraofanzive, koja bi mogla da dovede 6. armiju u smrtnu opasnost. Na oba krila fronta, i kod susednih italijanskih i rumunskih armija bilo je nebrojeno mnogo znakova jakog sovjetskog borbenog grupisanja, koje bi bile u stanju da svakog trenutka probiju front i kod Stanjingrada opkole Nemce.

Dana 19. novembra, 1942. Crvena armija je započela operaciju "Uran". Napadačke snage pod komandom generala Nikolaja Vatutina su se sastojale iz tri kompletne armije, 1. gardijske, 5. tenkovske i 21. armije, uključujući ukupno 18 pešadijskih divizija, osam tenkovskih brigada, dve motorizovane brigade, šest konjičkih divizija i jednu antitenkovsku brigadu. To u brojkama otprilike glasi ovako: 900 fabrički novih tenkova T-34, 13.500 artiljerijskih oruđa i minobacača, 1.250 raketnih bacača tipa "kaćuša" i 1.100 protivavionskih topova. Vazdušne snage su obuhvatale više od 1.000 aviona. Za blagovremeni transport rezervi Sovjeti su izgradili dodatnih 6 železničkih pruga duplog koloseka ukupne dužine od oko 1.100 kilometara, popravljeno je 1.958 kilometara železničkih pruga i 293 mosta. samo ka pravcu Staljingrada je bilo dopremljeno 142.000 vagona sa trupama i materijalom. Rumuni su čuli pripreme za napad, tražili su pojačanja, ali su bili odbijeni. Brojčano nadjačana, i slabo opremljena 3. rumunska armija, koja je držala severno krilo 6. nemačkoj armiji zdrobljena je posle skoro jednog neverovatnog dana ogorčene odbrane. Sneg je tako gusto padao da 4. vazdušna armija danima nije mogla da dejstvuje.

Dana 20. novembra, druga sovjetska ofanziva započela je južno od Staljingrada, protiv pozicija koje je držala 4. rumunska armija. Armija, sačinjena prvenstveno od konjice razbijena je gotovo trenutno. Sovjetske snage su žurile ka zapadu u manevru uklještenja, i srele su se blizu grada Kalača dva dana kasnije, zapečativši prsten oko Staljingrada. Oko 250.000 nemačkih, rumunskih i italijanskih vojnika, kao i neke hrvatske jedinice i dobrovoljačke pomoćne trupe bile su zarobljene u nastalom džepu, zajedno sa preživelim sovjetskim civilima i nekolicinom hiljada sovjetskih vojnika koje su Nemci zarobili tokom bitke.

Nisu svi nemački vojnici zarobljeni: 50.000 je ostalo izvan džepa.

Fon Paulus je morao da javi nemačkoj Vrhovnoj komandi: "Jake sovjetske snage u napadu protiv zapadne susedne armije sa obe strane Kletskaje i Blinofa su ostvarile duboke prodore (...). Mora se računati sa tim da će Sovjeti nastojati da prošire svoje prodore, posebno sa oklopnim jedinicama. Neizvesno je da li su rumunske snage u stanju da pruže jači otpor." Odgovor Vrhovne komande Vermahta je odmah usledio: "U svakom slučaju, 6. armija mora držati Staljingrad i sadašnji položaj. Mere protiv neprijateljskog proboja su već preduzete. "

Herman Gering je tvrdio da Luftvafe može da snabde 6. armiju "vazdušnim mostom". Misija snabdevanja je propala gotovo odmah. Teško zimsko vreme i jaka sovjetska protivvazdušna odbrana učinila je održavanje vazdušnog mosta gotovo nemogućim.Obruč oko Staljingrada je ostao neprobijen. U isto vreme je nastupio udar oštre ruske zime. Volga se zamrzla, olakšavajući Sovjetima snabdevanje snaga unutar grada. Zarobljeni nemački vojnici su ubrzano ostajali bez goriva za grejanje i medicinskih zaliha, i hiljade njih su počeli da umiru od promrzlina, slabe ishrane i bolesti.

U januaru su Sovjeti započeli drugu ofanzivu, Operaciju Neptun, pokušavajući da se probiju kroz italijansku armiju na Donu, i zauzmu Rostov. Namera im je bila da zarobe ostatak Armijske grupe Jug na Kavkazu, što bi bila potpuna katastrofa za Nemce. Nemci su, ipak, postavili "mobilnu odbranu" u kojoj su male jedinice držale gradove, dok oklopne jedinice ne bi pristigle da pomognu. Iako Sovjeti nisu uspeli da priđu Rostovu, borbe su ipak primorale fon Manštajna da izvuče svoje snage sa Kavkaza i da ponovo stabilizuje liniju fronta na nekih 250 kilometara od grada, što je značilo da je 6. armija definitivno ostavljena na milost i nemilost. Ovo nije rečeno nemačkim trupama u Staljingradu, koje su i dalje verovale da su pojačanja na putu. Neki od Paulusovih oficira su tražili od njega da prekrši Hitlerova naređenja, i pokuša proboj iz Staljingrada. Paulus je bio posvećen vojnik, i pomisao na nepoštovanje naređenja mu se gadila.

8. januara 1943.g. Crvena armija je ponudila prilično časne uslove kapitulacije nemačkim snagama opkoljenim u ruševinama Staljingrada.

Hitler je 30. januara, 1943. unapredio Paulusa u čin Generalfeldmaršala. Kako nijedan nemački oficir ovog ranga nikada nije živ zarobljen, Hitler je pretpostavio da će Paulus nastaviti da se bori, ili oduzeti sebi život. Bilo kako bilo, kada su sovjetski vojnici prišli Paulusovom štabu, on se predao. Ostatak nemačkih snaga u Staljingradu se predao 2. februara 1943 — 91.000 umornih i gladnih Nemaca je zarobljeno. Na radost sovjetskih snaga, i užas Rajha, u zarobljeništvo su pala i 22 generala.
Samo 6.000 od 91.000 nemačkih zarobljenika je preživelo zarobljeništvo i vratilo se kući. Već oslabljeni bolešću, glađu i nedostatkom medicinske nege dok su bili u opsadi, nemački zarobljenici su poslati u radne logore po celom Sovjetskom Savezu, gde je većina od njih umrla od preteranog rada i slabe ishrane. Nekolicina viših oficira je odvedena u Moskvu gde su korišćeni u propagandne svrhe. Neki, uključujući Paulusa, su potpisali anti-hitlerovske izjave u svrhu njihovog objavljivanja nemačkim vojnicima. General Valter fon Sejdlic Kurcbah je ponudio da oformi anti-hitlerovsku armiju od preživelih iz Staljingrada, ali Sovjeti nisu prihvatili ovu ponudu. Tek se 1955. nekolicina preživelih zarobljenika vratila u otadžbinu.

Zbog heroizma sovjetskih branilaca Staljingrada, gradu je dodeljena titula Grad heroj, 1945. Posle rata, tokom šezdesetih godina, podignut je kolosalni spomenik, "Majci Rusiji" na brdu Mamajev Kurganu. Statua je deo memorijalnog kompleksa koji uključuje srušene zidove, namerno ostavljene u stanju zatečenom posle bitke. I danas mogu da se posete žitni lift i Pavlovljeva kuća, stambena zgrada čiji su branioci izdržali dva meseca dok nisu stigla pojačanja. I danas mogu da se vide kosti i zarđali metal na Mamajev Kurganu, simbolu, kako ljudske patnje tokom bitke, tako i uspešnog iako skupo plaćenog otpora nemačkoj invaziji.

Bitka kod Midveja


Napomena: Midvej je malo ostrvo severnom delu Tihog okeana. Pripada Havajskim ostrvima i najudaljenije je od svih Havajskih ostrva.

Bitka kod Midveja predstavlja prekretnicu u ratu na Pacifiku. Posle ove pobede Amerikanci preuzimaju inicijativu, dok se Japanci usled velikih gubitaka bore defanzivno. Bitka se odvila 5. juna 1942. na moru zapadno od Havaja. Samo jedan mesec nakon nerešene bitke u Koralnom moru, američka mornarica je pobedila Japance kod ostrva Midvej. Zbog svojih kratkoročnih i dugoročnih posledica, ona je bila najvažnija pomorska bitka još od Nelsonove pobede kod Trafalgara 1806.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Američki nosač aviona Yorktown u plamenu

Japaski plan napada na Midvej, koji je takođe uključivao sekundarni napada na Aleutska ostrva od strane manje flote, je bio japanski mamac da se američka flota nosača aviona uvuče u zamku i uništi. To bi efektivno uništilo američku Pacifičku flotu i garantovala bi japansku pomorsku nadmoć na Pacifiku barem do kraja 1943. Takođe bi osiguravanje ostrva pomerilo japanske odbrambene linije dalje od matičnih japanskih ostrva. Uspeh ove operacije bi se takođe smatrao kao priprema za dalji napad na Fidži i Samou, kao i na predviđenu invaziju na Havaje. Da su Japanci ostvarili svoje ciljeve kod Midveja, severoistočni obod Pacifika bi bio bespomoćan protiv japanske mornarice. Zato midvejska operacija, kao i napad na Perl Harbur koji je uvukao Sjedinjene Države u rat, nije bila operacija da se osvoji kopno SAD, već je bila usmerena na eliminaciju SAD kao strateške sile na Pacifiku, da bi se Japancima dale odrešene ruke da osvare svoju regionalnu prevlast. U najboljem slučaju, nadalo se da će Amerika biti prinuđena za pregovarački sto da bi se okončao rat na Pacifiku. Ipak, kako se ispostavilo, bitka je bila težak poraz za Japance.

Posle pobede kod Perl Harbora, Japan je imao inicijativu u ratu na Pacifiku. U bici kod Perl Harbora, Japanci su uništili veliki broj američkih bojnih brodova, ali su američki nosači aviona ostali netaknuti. Bici kod Midveja prethodila je još jedna bitka, Bitka u Koralnom moru u kojoj su Japanci imali 2 oštećena nosača aviona, a Amerikanci jedan.

Japanci su imali pre bitke pomorsku nadmoć i mogli su da biraju vreme i mesto borbe. Odlučili su da to bude Midvej, jer bi zauzimanjem ovog malog ali strateški važnog ostrva bio otvoren put za invaziju Havajskih ostrva i dalje potiskivanje Američkih snaga. Interesantna činjenica je i iznenadni napad američkih bombardera - Dulitlov napad - na Japan, koji je možda i provocirao brzopletu reakciju Japanaca.

Za osvajanje Midveja, Japanci su skupili oko 160 brodova i nameravali su da u direktnom sukobu unište američku flotu. Japanski plan imao je 3 segmenta. Diverzioni napad na Aleutska ostrva, imao je ulogu da skrene pažnju Amerikanaca. Udarna grupa japanskih nosača aviona sastojala se od 4 nosača Akagi, Kaga, Soriju, i Hirju pod komandom viceadmirala Čučija Nagume, trebalo je da iznenada napadne Amerikance iz pravca severozapada. Iza ove grupacije i pod njenom zaštitom bi trebalo da se pojavi glavnina pomorskih snaga pod komandom admirala Isorokua Jamammota, koja ja trebala da u frontalnoj borbi uništi američke brodove. Onda bi invazione snage pod komandom viceadmirala Nobutake Konda trebalo da se iz pravca jugozapada iskrcaju i zauzmu ostrvo.

Međutim, Amerikanci su još pre bitke otkrili japanski plan, preslreli su radiokomunikaciju između Japanaca, tako da su pripremili zamku za njih.

Amerikanci su imali 76 brodova spremnih za borbu, veliku broj aviona na nosačima i aerodromima na Midveju, međutim obaveštajna služba, koja je presrela radio komunikaciju Japanaca je bila najjače oružje Amerike.

U okolini Midveja nalazila su se tri američka nosača aviona: USS Enterprise (CV-6), USS Hornet (CV- 8 ) i USS Yorktown (CV-5), koji je bio oštećen u bici na Koralnom moru. Takođe imali su i izvestan broj podmornica. Američkom flotom komandovao je admiral Čester Nimic.

Bitka je počela 4. juna ujutru. Japanci su poslali veli broj aviona (oko 180) da bombarduju Midvej i unište instalacije američke vojske na ostrvu. Amerikanci su poslali svoje lovce, ali su uspeli da obore svega nekoliko japanskih aviona, a pritom su američke snage na Midveju pretrpele velike gubitke. Istovremeno su Amerikanci sa ostrva poslali svoje bombardere protiv japanskih nosača aviona ali su prvi napadi bili neuspešni.

Japanci su ubrzo primetili amerčke nosače aviona i počeli da pripremaju svoje avione za novi napad. Američki torpedni bombarderi izveli su još par napada, svi su oni bili neuspešni, ali su uspeli da zadrže Japance i odlože njihove napade. Japanci su se ubrzano pripremali, palube njihovih brodova su bile pune aviona, bombi i lako zapaljivog kerozina. Iznenada se pojavila jedna formacija američkih bombardera koji su napali i pogodili tri od četiri japanska nosača. Nosači su brzo planuli, u jednom trenutku promenila se sudbina čitavog rata na Pacifiku.

Jedino je nosač Hiryu ostao operativan. Sa ovog broda poleteli su avioni koji su bombardobali američki nosač Jorktaun, koji je kasnije potonuo. Takođe i sam Hiryu ja boi potopljen sledećeg dana od strane američkih torpednih aviona, tako da su sva 4 japanska nosača bila potopljena, dok su Amerikanci izgubili samo Jorktaun.

Posle ove pomalo nesrećne katastrofe Japanci odlučuju da se povuku. Američka flota je nastavila da goni neprijatelja i uspela je da potopi japansku krstaricu Mikuma. Istovremeno su Amerikanci izgubili jadan razarač, koji je uništila japanska podmornica.

U borbi su Amerikanci izgubili 150 aviona dok su Japanci imali 253 uništena aviona.

Naoružanje:

Japan ( Isoroku Jamamoto - vrhovni admiral Japanske mornarice)

Nosači aviona: Akagi, Kaga , Soryu , i Hiryu
Bojni brodovi: BB Yamamoto, BB Nagato, BB Mutsu, BB Haruwa, BB Kirishima, BB Cowgo, BB Hiei
Krstarice: CL Sewdai, CL Wagara, CA Towe, CA Chicuma, CA Atago, CA Chocai, CA Nyoko, CL Yura, CA Haguro, CA Kumawo, CA Suzuya, CA Mogami, CA Mikum
Razarači: 39
Minolovci: 4
Transportni brodovi: 12
Podmornice: 10

Amerika ( Čester Nimic )

Nosači aviona: USS Jorkataun, USS Enterprajz, USS Hornet
Krstarice: CA Portland, CA Astoria, CA New Orleans, CA Minneapolis
Razarači: 17
Podmornice: 19

Bitka ja pokazala značaj nosača aviona i vazdušne premoći u ratu.


Izvor: Vikipedija

Bitka za Verdun


Bitka za Verdun ili Verdunska bitka je bila najduža i jedna od najznačajnijih i najkrvavijih bitaka Prvog svjetskoga rata na Zapadnom frontu. Odvijala se od 21. veljače do 18. prosinca 1916. u blizini Verduna između Francuske i Njemačke. U bitci je poginulo oko 250 000 vojnika, a oko 500 000 je ranjeno.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Simbolika Verduna


Igrao je značajnu ulogu u obrani strateški važnog položaja na reci Mezi. Hunski vođa Atila nikako nije uspio zauzeti grad. Prilikom podjele Franačke 843. Verdunskim sporazumom, Verdun je postao dijelom Svetog Rimskog Carstva. Vestfalskim mirom iz 1648. Verdun je pripao Francuskoj. Verdun je igrao značajnu ulogu tijekom Francusko-pruskog rata 1870. Predstavljao je zaštitu od njemačkih napada duž istočne granice Francuske, pa je između Verduna i Toula izgrađena jaka utvrđena linija . Verdun je štitio sjeverni prolaz prema nizinama Champagne i na taj način sve prilaze Parizu. Tijekom 1914. Verdun je odoljevao njemačkim napadima. Utvrđenja su izdržala napade i najteže artiljerije poput "Debele Berte". Vojska se nalazila u tvrđavi izgrađenoj u 17. stoljeću. Do kraja 19. stoljeća izgrađen je podzemni kompleks, koji je služio kao radionica, arsenal, bolnica i vojarna.


Pozadina

Nijemci nisu uspjeli pobjediti brzo, odmah na početku rata, kako je bilo predviđeno Schlieffenovim planom. Zbog toga se rat pretvorio u rovovski rat, u kome nijedna strana nije ostvarivala nikakve značajnije prodore. Tijekom 1915. bilo je pokušaja prodora. Nijemci su pokušali kod Ypresa u Drugoj bici kod Ypresa. Britanci su pokušali kod Neuve Chapelle, a Francuzi u Champagni. Svi ti pokušaji su propali, a završili su ogromnim brojem žrtava.


Njemački zapovjednik vrhovnog štaba Erich von Falkenhayn je vjerovao da se Francuzi mogu pobjediti ako im se nanesu strašno veliki gubici, iako nije vjerovao da je prodor moguć. Planirao je napad na položaje s kojih se Francuzi nisu mogli povući i zbog strateških razloga, ali i zbog nacionalnog ponosa. Na taj način je namjeravao da nametne iscrpljujuću bitku, bitku do uništenja. Za tu svrhu je odabran Verdun, grad heroj u Francusko-pruskom ratu, koji je bio strateški veoma važno mjesto, jer je čuvao prolaz prema Parizu. U odabiranju mjesta napada Falkenhayn je tražio mjesto koje je bilo povoljno za Nijemce. Verdun je bio izoliran sa tri strane. Veze Verduna sa osatkom francuske su bile dosta loše. Njemačka željeznica je bila udaljena samo 20 kilometara, dok su Francuzi morali dopremati pojačanje jednim putem. Falkenhayn je očekivao da će Francuzi fanatički ulaziti u smrtnu zamku. Falkenhayn je poručio caru da ne namjerava izvesti klasičnu vojnu pobjedu, nego planira Verdun kao sredstvo za uništenje francuske vojske. Ipak postoje pojedini stručnjaci koji smatraju da Falkenhayn nije zamislio Verdun kao bitku u kojoj će masivnim pokoljem iscrpiti francusku vojsku, nego da je naknadnim memoarima opravdavao svoje namjere.


Bitka

Verdun je bio jako loše branjen, jer je artiljerija bila uklonjena sa okolnih tvrđava, ali dobri obavještajni podaci i loše vrijeme, koje je odgodilo njemački napad omogućili su Francuzima da dopreme na brzinu dve divizije u Verdun. Bitka je počela 21. veljače 1916. bombardiranjem koje je trajalo 9 sati. Ispaljeno je milijun granata iz 1.200 topova na 40 kilometara dugom bojištu. Poslije toga je usledio napad 3 armijska korpusa (3., 7. i 18. njemački vojni korpusi). Nijemci su koristili po prvi put bacače plamena da bi se očistili francuski rovovi. Do 23. veljače Nijemci su napredovali 5 kilometara i zauzeli su Boa de Kore(Bois des Caures) te potisnuli su Francuze. Tek poslije toga su Francuzi shvatili ozbiljnost napada. Druga linija obrane i 30. francuski korpus su zamalo stradali 24. veljače, ali spasio ih je dolazak 20. korpusa. Novopristigla vojska odmah je uključena u borbu. Tu večer zapovjednik francuskog vrhovnog štaba general de Castelnau savetovao je Josepha Joffrea da pošalje francusku 2. vojsku pod Petainovim zapovjedništvom na Verdun. Nijemci su uspjeli 25. veljače osvojiti ključno francusko utvrđenje tvrđavu Duomon. Castelnau je postavio generala Philippea Pétaina za komandanta Verdunskog područja i naredio je francuskoj 2. vojsci da se uključi u bitku. Njemački napad je usporen u selu Duomon odlučnom obranom francuske 33. pješadijske pukovnije i velikim padanjem snijega. To je dalo Francuzima vremena da dopreme 23.000 tona naoružanja i da dobiju 90.000 novih vojnika na Verdunskom bojnom polju.

Kao i u svim drugim ofanzivama na Zapadnom frontu Nijemci su tijekom napredovanja izgubili artiljerijsku zaštitu. Pošto se bojno polje neprekidnim bombardovanjem pretvorilo u gomile mulja bilo je jako teško pokretati artiljeriju. Napredak je osim toga Nijemce doveo u domet francuske artiljerije na zapadnoj obali Meze. Svako novo napredovanje njemačke vojske postajalo je skuplje, pogotovo što su jedinice njemačke 5. vojske napadale u valovima prema jugu duž istočne obale rijeke. Kada su konačno zauzeli selo Duomon 2. ožujka 1916. potpuno su uništene 4 njemačke pukovnije.

Pošto nisu mogli napredovati frontalno, Nijemci su pokušali bočno. Napali su brdo Le Mort Homme 6. ožujka i tvrđavu Vaux 8. ožujka. Za tri mjeseca teškog ratovanja Nijemci su zauzeli naselja Cumières i Chattancourt zapadno od Verduna, a tvrđava Vaux se predala 2. lipnja 1916. Gubitci su bili izuzetno veliki na obje strane. Petain je pokušao sačuvati svoju vojsku ostajući u obrambenoj poziciji, ali on je smjenjen 1. svibnja. Zamjenio ga je general Robert Nivelle, koji je bio više orjentiran na napade. Njemački sljedeći cilj je bio tvrđava Souville. Nijemci su 22. lipnja 1916. upotrijebili bojni otrov, a sljedeći dan napali su sa 60.000 vojnika, osvajajući bateriju u Thiaumontu i selo Fleury. Međutim, Nijemci nisu uspijeli osvojiti tvrđavu Souville.

Borbe oko njega nastavile su se do 6. rujna. Početak bitke na Sommi 1. srpnja 1916. prisilio je Nijemce da povuku dio artiljerije na Sommu da bi se suprostavili englesko-francuskoj ofanzivi na sjeveru.

Do jeseni njemačka vojska je bila iscrpljena, a Erich von Falkenhayn je smijenjen, a zapovjednik vrhovnog štaba je postao Paul fon Hindenburg zajedno sa Erichom Ludendorffom. Francuzi su započeli protunapadom 21. listopada 1916. Tvrđava Duomon je gađana novim topovima od 400 mm, pa su je Francuzi osvojili 24. listopada. Nijemci su 2. studenog izgubili tvrđavu Vaux i povlačili su se. Konačna francuska ofanziva započela je 11. prosinca i vratila je Nijemce na polazne položaje.



Žrtve

Za Centralne sile je bilo ključno da neprijatelju nanesu mnogo više gubitaka, nego što neprijatelj njima nanese. U Verdunskoj bitci Francuska je imala veće gubitke, ali nije to bilo u omjeru 2:1 kako su se Nijemci nadali, iako je njemačka vojska bila brojnija od francuske u toj bitci. Francuski gubitci su bili ogromni. Francuski maršal Petain je inzistirao na rotaciji vojske, koja se bori kod Verduna. Takvom rotacijom 70% francuske vojska imalo je priliku da se upozna sa užasom Verduna.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Značaj

Bitka za Verden je poznata kao "Verdunski mlin za meso" ili kao "Meusin mlin", a postala je simbol francuske odlučnosti. Uspjesi sustava fiksnog utvrđivanja doveli su kasnije do usvajanja Maginotove linije kao metoda francuske obrane između dva svjetska rata.

Izvor:Wikipedia
[You must be registered and logged in to see this image.]

Bitka kod Heroneje
(338. pne)

Filip II posedovao je veliki dar za vojne poslove i za upravljanje države.Dugotrajnim zalaganjem uspeo je da reformiše politički i vojni sistem svoje zemlje. Od feudalne države sa rodovskim uređenjem stvorio je moćnu državu kojom je upravljao jedan čovek i koje je počivala na dobro uvežbanoj i dobro snabdevenoj stajaćoj vojsci. Boreći se protiv separatizma približio je svom dvoru makedonsko rodovsko plemstvo. Mnoge građanske i vojne poslove poverio je uglednim Makedoncima,a njihove sinove uključio je u svoju pratnju.Tako se rodovska aristokratija koja je sad živela na dvoru pretvarala u dvorsku aristokratiju.Pripadnici njenih redova nazivali su se kraljevi drugovi.

Najveću pažnju Filip je posvetio reformi makedonske armije. U svoju vojsku uveo je sve poslednje novine u grčkoj taktici koje je upoznao za vreme svog dugog boravka u Tebi,a to je bilo onda kada se Beotski savez nalazio na vrhuncu svoje moći. Tada se i začela njegova misao da koristeći političku i socijalnu anarhiju u Grčkoj ujedini njene polise pod svojom upravom sa ciljem da zajedno napadnu svog vekovnog neprijatelja - Persiju.

Filip je stvorio falangu, odred pešaka raspoređenih u zbijenim redovima,naoružanih kopljem dugim oko pet metara (sarisa). Falanga je nastupala kao jedna celina i njena udarna snaga nije imala sebi ravnog u tadašnjem svetu. Posebni deo pešadije činili su štitonoše (hipastiti), lakše naoružani od falangita, a zato i pokretljiviji u borbi. Oni su činili vezu između spore falange i konjice. Makedonska konjica bila je veoma snažna i nju su činili plemići,kraljevi drugovi naoružani kopljem i mačem. Hetairi su bili raspoređeni u vojne jedinice - ile, a njihovi borbeni redovi u mnogome su premašivali grčku konjicu. Osim njih u Filipovoj vojsci se nalazio i drugi rod konjice - kopljanici (sarisofori). U sastavu makedonske vojske bili su i bacači strela, kopalja i lako naoružana pešadija (peltasti) i veliki broj grčkih najamnika.

Filip je uveo novu taktiku. Istu važnost imala je konjica kao i pešadija, a ponekad je ona vodila glavni napad i završavala ishod borbe. Postojala je saradnja svih vojnih rodova za razliku od Grka gde je dominirala pešadija. Flotu su činile tetrere i pentere mesto trijera.

Oslanjajući se na ovakvu vojsku, Filip je ugušio decentralističke težnje u svojoj zemlji, monarhija je konačno formirana, granice zaštićene od severnih suseda, Makedonije je mogla da započne borbu za vodeći položaj u helenskom svetu.

Posle niza ratova grčki gradovi u Makedoniji, Peoniji i na Halikidičkom poluostrvu-(Atos) ušli su u sastav Filipove države. Na taj način Atina je bila lišena bogatih kolonija koje su bile od velikog značaja za razvoj njene trgovine.

Većina Grka smatrala je da je na prvom mestu nezavisnost polisa i nisu pristajali da steknu nacionalno jedinstvo po cenu političke slobode. Jedna grupa Grka se mirila sa zavisnošću od Makedonije, jer su Makedoniju smatrali grčkom silom, a opasnost od Persije bila je suviše velika, pa je ovo bio jedini način da se Grčkoj sačuva njen značaj u političkom životu i svetskoj civilizaciji. Tako se sa jačanjem makedonskog uticaja u Grčkoj stvaraju dve stranke: antimakedonska na celu sa Demostenom i promakedonska sa Isokratom i Eshinom.

352. godine Filip se umešao u prvi sveti rat u srednjoj Grčkoj,koji je trajao deset godina i vodio se protiv Fokide. Fokiđani su opljačkali Delfijsko svetilište, naoružali deset hiljada najamnika i sa tom vojskom terorisali celu Grčku. Kada se rat preneo na teritoiju Tesalije ona je zatražila pomoć od Filipa i on je doprineo 352. kod Krokos-polja pobedi nad Fokiđanima i zatim stao na čelo tesalske vojske. Tračani su sklopili savez sa njim. Na Halkidikiu osvaja grad za gradom.

349. Demosten je održao svoju prvu Filipiku. Nakon pada Olinta najvećeg grada na Halkidikiu 348., i ostali gradovi poluostrva bili su prisajedinjeni Makedoniji. 346.godina sklopljen je na makedonskom dvoru Filokratov mir, kojim su Filipu priznata sva dotadašnja osvajanja. Bio je gospodar Tesalije i držao je Termopile.

342.godine Trakija je proglašena makedonskom provincijom. Filip je ušao u srednju Grčku i primorao Fokiđane da napuste Delfe i bio je primljen u delfijsku Amfiktioniju. Tako je Makedonija primljena u Grčku zajednicu.

340. godine kada je Filip napao Bizant, a kasnije Makedonci zaplenili jednu atinsku lađu, stvoren je povod da Atinjani iste godine objave rat Filipu. 339. godine vodio se II sveti rat protiv Lokriđana koji je Filip uspešno okončao.

U kasno leto 338. godine (avgust-septembar) došlo je do odlučujuće bitke između Filipa i Grka kod Heroneje u Beotiji. Makedonija je pobedila zahvaljujući boljoj obučenosti vojske i svojoj nenadmašnoj konjici. Sparta je u bici ostala neutralna,a posle nije priznala hegemoniju Makedonije.

Interesantno je da je Filipov sin, Aleksandar lično, komandovao elitnom konjicom, heteroima, na levom makedonskom krilu. Iako je imao tada samo 18 godina Aleksandar je pokazao svu svoju hrabrost, vojničku genijalnost i brzomislenost. Energičnim manevrom je, predvodeći konjicu, zakrilio „svetu četu“ Tebanaca u nastojnju da unese pometnju u njene čvrste redove. Makedonska konjica je pokazala neočekivanu superiornost i za tren, za samo kratki tren je beotska falanga poremetila raspored i ostavila nezaštićenim deo boka na svom desnom krilu nakon čega je usledila munjevita reakcija Makedonaca prodorom u desni bok „svete čete“, koja se do tada i ne bez razloga smatrana nepobedivom. Trijumf osamnaestogodišnjeg Filipovog sina je bio potpun, a Atina i Teba pokoreni. Atinski, kao ni bilo koji drugi politički savez u Grčkoj, više nije postojao.

Posle Heronejske bitke svi gradovi Beotije proglašeni su nezavisnim osim Oropa (na granici Atike i Beotije) koji je vraćen Atini. U Tebi je smešten makedonski garnizon. Svi Atinjani zarobljeni u bici pušteni su na slobodu bez otkupa. Atina je ostala nezavisna,zadržala je svoju teritoriju i flotu,kao i ostrva Salaminu, Lemnos, Samos, Imbros i upravu nad Delosom. Odrekla se tračkog Hersonesa i gradova na Halkidikiu.

Posle pobede kod Heroneje trebalo je učvrstiti makedonsku hegemoniju nad Grčkom. 337. godine Filip je sazvao Korintski kongres. Odazvali su se svi gradovi osim Sparte. Proklamovan je opšti mir kojim je učinjen kraj Filipovom ratu sa Grcima. Istovremeno je objavljen rat Persiji. Helenski savez polisa ujedinjen je s Makedonijom čiji je kralj kao vođa upravljao celokupnom spoljnom politikom. Helenski savez je pod makedonskom upravom sačuvao izvesnu samostalnost:mogao je da saziva skupštine, daje predloge.

Filip nije dočekao da učestvuje u pohodu na Persiju. Na svadbi njegove kćeri u Egi,ubio ga je u leto 336.godine pripadnik njegove telesne straže - Pausanija. Tako je poginuo u 47.godini života a nije ostvario svoj krajnji cilj - da zada konačan udarac Persijskom carstvu.

Bitka kod Isa
(333. pne)

Is (Issus) je grad u drevnoj Kilikiji u istoimenom zalivu (danas Iskenderuski zaliv – Iskenderun körfezi) gde je Aleksandar III. Mekedonski naneo poraz persijskom kralju Dariju III. Kodomanu. Tačno mesto gdje se odigrala ta veličanstvena bitka sporno je i protivrečno u postojećim istorijskim izvorima. Bitka se najverovatnije vodila na rečici Pinar (danas Deli Čaj – Deli Cay). Približno Makedonci su brojili oko 30 000 pešaka i oko 5000 konjanika, a Persijanci približno isti broj. Do bitke je došlo nakon što su se prvi put protivnici promašili, zapravo su se greškom mimoišli. Kad su se napokon susreli obe strane morale su prvo okrenuti svoja čela (frontove), a to je bilo izuzetno nepovoljno za Makedonce. Prateći prirodne osobine desne obale rečice Pinar Persijanci su glavninu svoje konjice rasporedili na desnom krilu odmah do ruba obale mora, borbeni raspored Persijanaca nastavili su grčki teški pešaci (hopliti), a nizvodno od njih poredak su formirali Kardaci (najverovatnije Kurdi) koji su takođe bili teški pešaci. Manji deo persijske pešadije prešao je reku i rasporedio se nadirući u ravnicu s namerom da ugroze Makedoncima desni bok kada ovi krenu u napad. Sve u svemu Persijanci su zauzeli klasični odbrambeni položaj oslanjajući se na rečicu Pinar i obalu mora i bilo je dovoljno samo da izdrže i odbiju napad Makedonaca koji bi se potom našli u vrlo teškom položaju, gotovo bezizlaznom. Međutim Aleksandar III. Makedonski prvo je odbacio persijsku isturenu pješadiju, pa je potom sa svojom teškom konjicom krenuo u nasilni prelaz preko reke, dok je njegova pešadija postrojena u falangu krenulo napred u nameri da takođe pregazi reku Pinar. Na makedonskom levom krilu bitka je započela nešto kasnije tek kada je persijska konjica prešla reku i dovelo tesalsku konjicu u vrlo težak položaj. U tom trenutku bitka je bila u kakvoj takvoj ravnoteži jer su obe strane imale gotovo idealnu priliku da udare u otkriveni bok protivnikovog centra. Persijanci to nisu učinili, najverovatnije što je obrambena koncepcija persijskog komandanta zapravo sputala inicijativu persijskom komandantu konjice. Međutim, Aleksandar III. odmah je uočio i iskoristio nastalu situaciju. Privukao je dve takse teške pešadije (pezetera) (taksa broji 128 ratnika – dakle ukupno 256 vojnika, ili jednu sintagmu) i uputio ih je pravo na levi bok persijske falange teške pešadije. Iako ovim njegovim potezom bitka još nije bila rešena, iz neobjašnjivih razloga Darije III. napustio je bitku i time priznao poraz.

Bitka kod Azenkura
[You must be registered and logged in to see this image.]
Bitka kod Azenkura (fr. Bataille d'Azincourt) je bila jedna od bitaka Stogodišnjeg rata i odigrala se 25. oktobra 1415. godine u severnoj Francuskoj, kraj mesta Azenkur. Bitka je vođena po kiši na dan Svetog Krispina između engleske i velške armije kralja Henrija V i francuske vojske kralja Šarla VI. Francuskom vojskom nije lično komandovao onemogućeni kralj, već njegov glavni zapovednik vojske (Konstabl) Šarl D'Albre.
Bitka je poznata po korišćenju engleskog dugog luka, a strelci su činili veći deo engleske vojske. Bitku je takođe ovekovečio (i donekle dodao fiktivne elemente) Vilijam Šekspir u svojoj drami Henri V. Iako se učvrstilo verovanje o odlučujućoj pobedi Engleza uprkos činjenici da su bili brojčano daleko inferiorniji, nova istraživanja se ne slažu sa ovom tvrdnjom.

Henri V je izvršio invaziju na Francusku iz više razloga. Nadao se da će ojačati svoju poziciju u Engleskoj vodeći popularan rat u inostranstvu. Želeo je da poboljša svoju finansijsku poziciju osvajajući posede u Francuskoj koji bi mu obezbedili prihode. Želeo je takođe da učini što više francuskih plemića svojim zatočenicima, nadajući se da bi platili otkup ili od francuskog kralja iznudili novac za svoj povratak kući. Dokazi takođe pokazuju[traži se izvor] da je nekoliko velikaša u oblasti Normandije obećalo Henriju da će mu zaveštati svoje posede, ali je francuski kralj konfiskovao njihove posede.

Henrijeva vojska, koja je brojala oko 12.000 ljudi, iskrcala se 13. avgusta 1415. godine u severnoj Francuskoj i opsela luku Harfler. Opsada je trajala duže nego što je bilo očekivano. Grad se predao 22. septembra, ali ga engleska vojska nije napustila do 8. oktobra. Sezona za vođenje kampanje se bližila kraju i engleska armija je pretrpela mnoge gubitke zbog epidemije. Henri je odlučio da premesti glavninu svoje vojske (otprilike 9.000 vojnika) do luke Kale, jedinog engleskog utvrđenja u severnoj Francuskoj, gde bi ona mogla da se ponovo snabde hranom, opremom i municijom potrebnom za nastavak kampanje naredne godine.

Tokom opsade, Francuzi su uspeli da sakupe brojnu vojsku koja se oformila u okolini Ruana. Ovo nije bila feudalna vojska kako se to obično misli, već vojska plaćena na način veoma sličan engleskom sistemu. Francuzi su se nadali da će sakupiti oko 9.000 ljudi. Kada je Henri V krenuo na sever, Francuzi su mu požurili u susret da ga blokiraju kod reke Some tesu ga naterali da opet okrene na jug i onemogućili mu da stigne do Kalea. Englezi su na kraju uspeli da pređu reku kod Peronea i ponovo krenuli na sever. Bez zaštite koju im je pružala reka, Francuzi su oklevali da daljim insistiranjem na direktnom sukobu. Ograničili su se na to da samo prate Henrija i njegovu vojsku, dok su s druge strane pozivali lokalne plemiće da im se pridruže. Oko 24. oktobra moglo je doći do bitke, međutim Francuzi su se povukli u iščekivanju pojačanja. Sledećeg dana Francuzi su započeli pregovore kao taktiku odlaganja, ali Henri je naredio svojoj vojsci da krene u napad i započne bitku koju bi radije izbegao s obzirom na stanje njegove vojske. Englezi su imali malo hrane, prešli su 260 milja u roku od dve i po nedelje, dizenterija je vladala među njihovim redovima i povrh svega su morali da se sukobe sa brojnijim i dobro opremljenim naoružanim Francuzima. Međutim, Henriju je bilo preko potrebno da se domogne sigurnosti u Kaleu i znao je da ako bude još čekao, Francuzima će stići još pojačanja.

I pored toga, Francuzi su pretrpeli katastrofalni poraz, ne samo u pogledu broja izginulih, već i zbog velikog broja izginulih plemića najvišeg ranga. Pobeda je otvorila Henriju mogućnost da ostvari sve svoje ciljeve. Ugovorom u Troju (1420.) Francuzi su ga prihvatili kao regenta i naslednika francuskog prestola. Ovo je potvrđeno njegovim brakom sa Katarinom Valoa, ćerkom kralja Šarla VI.

Ipak, Henri Peti nije doživeo da nasledi tron Francuske. Godine 1422, dok je osiguravao položaj protiv dalje francuske opozicije, umro je od dizenterije u trideset četvrtoj godini, dva meseca pre smrti Šarla VI. Nasledio ga je njegov mladi sin Henri Šesti, tokom čije vladavine su Englezi isterani iz čitave Francuske, sem Kalea, zahvaljujući vojnim uspesima francuske vojske, predvođene Jovankom Orleankom, i novim kraljem, Šarlom VII.

Bitka se vodila u prolazu koji su sačinjavale azenkurska sa jedne i tramkurska šuma sa druge strane. Na severnoj strani prolaza sa postavila vojska Šarla D'Albrea, konstabla Francuske, da blokira prolaz ka Kaleu. Noć 24. oktobra je zatekla obe armije na otvorenom, i Englezi su imali malo zaklona od jake kiše koja je padala. Rano ujutru narednog dana, Henri je postavio svoju vojsku (sada sastavljenu samo od devet stotina teških pešaka i pet hiljada strelaca, kao posledica dizenterije) u bojni poredak. Verovatno je da su se standardne tri grupacije raspoređene u liniju, svaka sa svojom konjicom vitezova i teških oklopnika na bokovima i teškom pešadijom u sredini. Engleski vitezovi su bili oklopljeni u jake gvozdene kacige i postavljene kožne jakne, ispod kojih su nosili verižne tunike kratkih rukava. Bili su postavljeni u četiri reda duboku formaciju rame uz rame. Engleski strelci su bili postavljeni ispred njih u trougaone formacije sa zašiljenim štapovima pobodenim u zemlju da bi oslabili juriš konjice, skoro istovetno kao u bici kod Kresija. Mnogi engleski strelci su bili goli ispod pojasa, zbog dizenterije dobijene tokom marša. Poslednji obrok Englezi su imali pre četiri dana i, nakon što su jednom zauzeli formaciju, strelcima je bilo zabranjeno da iz nje istupaju, te bi se olakšavali tamo gde bi stajali.

Francuzi su se grupisali u tri velike četrdeset ljudi duboke linije (nazvane battles) u kojima su bili raspoređeni i vitezovi. Na svakom krilu je bilo postrojeno hiljadu i sto teško oklopljenih konjanika, od kojih su većina bili „krem“ francuskog plemstva, uključujući dvanaest prinčeva kraljevske krvi. Centrum je sačinjavala teška pešadija a zaštitnicu devet hiljada teških konjanika. Sve ukupno, bilo je trideset i šest hiljada Francuza naspram pet hiljada i devet stotina Engleza.



Bitan faktor u bici je teren, koji je bio veoma blatnjav od skorašnjih kiša. Duboko blato je išlo u prilog Englezima, jer kada bi teško oklopljeni francuski vitezovi jednom pali, ne bi mogli da ustanu, što ih eliminiše kao efektivnu borbenu jedinicu. Blato je bilo dovoljno duboko da se jedan vitez ugušio nakon što je oboren u njega. Blato je takođe uticalo na sprečavanje francuske artiljerije da učestvuje u bici. Francuski samostrelci su, kao i obično, bili postavljeni iza vitezova i teške pešadije, sa čim se D'Albre nije slagao, pošto se sam postavio u prve redove. Francuski izvori kažu da je Henri Peti pre bitke uverio svoje plemstvo da će svi, ukoliko budu uhvaćeni, biti pošteđeni i otkupljeni natrag. Međutim, obični vojnici neće biti te sreće, te im je poručio da bi bilo bolje da se bore za svoj život.

Tokom tri časa posle svitanja nije bilo bitke; zatim je Henri, shvativši da Francuzi neće napredovati, pomerio svoju armiju napred. Na oko četiri stotine jardi od francuske linije, nakon što su ukopali drvene kočeve (zvane pealings) pod takvim uglom da odbiju konjicu, bitku su jednim plotunom otpočeli velški strelci. Treba primetiti da su ovakvi posebni kočevi bili inovacija i da ih, u dve slične bitke ovoj, kod Kresija i Poatjea, strelci nisu imali.

Francuske snage nisu predstavljale sređenu vojsku, već grupu vitezova koji su se okupili na poziv Šarla Šestog. Bili su nedisciplinovani i nemarni prema greškama učinjenim kod Kresija i Poatjea, i veoma bi brzo kretali u akciju. Francuski teški oklopnici su jurnuli na engleske strelce, samo da bi bili skoro potpuno uništeni i nagnani u zbunjujuć beg. Konstabl lično je bio na čelu borbene linije teške pešadije koja je, opterećena oklopom, sporo napredovala kroz duboko blato, mučeći se da dopre do engleskih pešaka. Nezgrapno napredujući kroz blato, predstavljali su lake mete za engleske strelce. Međutim, postalo je još gore nakon što su stigli do engleskih redova. Francuski redovi su bili toliko tesno zbijeni da bi vojnici jedva podizali oružje da napadnu neprijatelja. Broj žrtava se, ipak, počeo povećavati. Francuzi su uspeli da organizovano napadnu neprijateljske redove i sa dobrim učinkom. Tanka linija branilaca je bila potisnuta nazad, i kralj Henri je skoro oboren na zemlju. U ovom trenutku su se engleski strelci, koristeći sekire, mačeve i druga oružja, probili u otvore nastale među sada već neorganizovanim Francuzima, koji nisu mogli da se izbore sa svojim neoklopljenim napadačima i bili pobijeni ili zarobljeni. Druga linija Francuza je stigla, samo da bi bila okružena meleom. Njene vođe, kao i one iz prve linije, su bili pobijeni ili zarobljeni. Zapovednici treće linije su tražili i našli smrt u bici, dok su njihovi ljudi jahali u bezbednost.

Jedini uspeh Francuza je bio napad Isambara od Azekura, koji je izašao iz zamka Azenkura, na kraljev prtljag. Misleći da mu je napadnuta zaštitnica i da će napadači naoružati zarobljenike, Henri je naredio da se isti pobiju svi do jednog (zarobljenici su lako mogli da dođu do oružja koje je bilo razbacano svuda po polju). Plemići i stariji oficiri, želeći da zadrže mogućnost otkupa talaca, su odbili Henrijevo naređenje, tako da je krvavi posao zapao običnm vojnicima. Henrijevi postupci su možda bili nečovečni, ali ukoliko bi se zarobljenici naoružali, njegova vojska je mogla biti zdrobljena između francuskih snaga i zarobljenika.

Ujutru se Henri vratio na polje i ubio svakog ranjenog Francuza koji je preživeo noć na otvorenom. Svo plemstvo je već bilo odvedeno, a bilo koji od prostih vojnika koji je ostao na polju je bio preteško ranjen da bi mogao da preživi bez medicinske pomoći. Ukupni engleski gubici su brojali trinaest teških oklopnika (uključujući Edvarda od Norviča, drugog vojvodu od Jorka, unuka Edvarda Trećeg) i oko stotinu pešaka. Francuzi su izgubili najmanje dvanaest hiljada ljudi i više ranjenih, uključujući konstabla, trojicu vojvoda, petoricu grofova i oko devedeset barona; hiljadu je odvedeno u zarobljeništvo, među njima vojvoda od Orleana (poznati pesnik Šarl od Orleana) i Žan le Mengr, maršal Francuske.

Vreme: 25. oktobar 1415.
Lokacija: Azenkur, Francuska
Rezultat: Engleska pobeda

Sukobljene strane: Engleska kraljevina / Francuska kraljevina
Zapovednici: Henri V / Šarl D'Albre
Angažovane jedinice (jačina): 5.900 / 36.000
Gubici: 150-250 mrtvih / 12.000-18.000 mrtvih ili ranjenih (1.000 zarobljenika)


Značajnije žrtve

* Antoan od Burgundije, vojvoda od Brabana i Limburga (rođen 1384)
* Filip od Burgundije, grof od Nevera i Retela (rođen 1389)
* Šarl Prvi D'Albre, grof od Drea i konstabl Francuske
* Žan Drugi, grof od Betuna (rođen 1359)
* Žan Prvi, vojvoda od Alensona (rođen 1385)
* Frederik od Lorene, vojvoda od Vodmona (rođen 1371)
* Robert, grof od Marloa i Soasona
* Edvard III, vojvoda od Bara (Vojvodstvo Bar je izgubilo svoju nezavisnost kao posledica njegove smrti)
* Žan Šesti, grof od Rusija
* Edvard od Norviča, drugi vojvoda od Jorka (rođen 1373)
Vikipedia

Lov na Bizmarka

Lov na bojni brod Bizmark, svakako ne spada u najveće svetske bitke, ali je po svojoj epskoj snazi boj na moru neprevaziđen u istoriji ratovanja.
[You must be registered and logged in to see this image.]

Bizmark, ponos nemačke ratne mornarice

Izgradnja i isplovljenje

Izgradnja "Bizmarka" počela je 1. jula 1936. u Hamburgu a porinut je 14. februara 1939. godine. Krstila ga je Dorotea fon Levenfeld imenom svog dede, velikog nemačkog državnika Ota fon Bizmarka ("gvozdeni kancelar"). Vatreni prigodni govor održao je Hitler lično. "Bizmark" je u operativnu upotrebu nemačke mornarice ušao 24. avgusta 1940. godine kada je svečano podignuta ratna zastava. Sa svojih 50.900 tona i 226 metara (dvaput teži i jedva nešto kraći od Titanika), sa 12 parogeneratora, tri turbine i 138.000 konjskih snaga, "Bizmark" je ušao u legendu pre nego što je i zaplovio: bio je to najveći, najbolje naoružan, najčvršće oklopljen i najopasniji ratni brod svog vremena.
[You must be registered and logged in to see this image.]

Hitler sa saradnicima u obilasku Bizmarka

Povedeni početnim ratnim uspesima na otvorenom moru (preko 20 potopljenih i zarobljenih brodova), nemački admirali su u proleće 1941. godine pokrenuli operaciju Rheinübung (Vežba na Rajni) sa namerom da potpuno prekinu rute britanskih konvoja u severnom Atlantiku. Za izvođenje ovog zadatka formirana je posebna borbena grupa od četiri velika broda: "Bizmark", Tirpitz, Scharnhorst i Gneisenau. U to vreme britanski konvoji počeli su da dobijaju mnogo jaču pratnju ratnih brodova tako da je njihovo presretanje bivalo sve teže i opasnije. Namera Nemaca bila je da "Bizmark", kao najveći ratni brod tog vremena, eliminiše i razjuri savezničke razarače i krstarce, dok u isto vreme ostali nemački brodovi rutinski potapaju nezaštićene teretnjake. Međutim, plan je na samom početku zapao u teškoće pošto grupu nije bilo moguće kompletirati, što zbog neiskusne ili nekompletne posade, što zbog hitnih popravki brodova nakon britanskih napada iz vazduha. Na kraju je pomorska komanda angažovala svega dva raspoloživa broda: "Bizmark" i "Prinz Eugen" sa kapetanima Ernstom Lindemanom i Helmutom Brinkmanom i admiralom Ginterom Litjensom na čelu.

Ova dva broda isplovila su iz Gotenhafena (danas Gdinja u Poljskoj) 18. maja 1941. godine. Tek sutradan će admiral Litjens obavestiti posadu o prirodi njihove misije u severnom Atlantiku. Brojni ribarski brodovi primetili su kretanje "Bizmarka" dok se on 20. maja nalazio u Kategatu, delu mora između Danske i Švedske. Nije prošlo mnogo vremena a Britanci su, preko svog vojnog atašea u Stokholmu, već imali informaciju da se dva velika nemačka broda, praćena grupom razarača kreću ka Atlantiku. Britanci su tačnu lokaciju "Bizmarka" imali već 21. maja kada ga je jedan Spitfajer britanske obalske komande spazio u vodama zapadno od Bergena (Norveška). Ispostaviće se da je ovo rano otkrivanje nemačke flote praktično odredilo dalju sudbinu "Bizmarka". Da se nemačka komanda opredelila za isplovljavanje kroz Kilski kanal umesto kroz Skagerak i Kategat, "Bizmark" bi se dočepao otvorenog mora praktično neopažen.

Boj I

Britanci nisu gubili vreme i na brzinu su sakupili flotu koju je predvodio viceadmiral Lanselot Holand sa zadatkom da prati kretanje nemačkih brodova. U floti su se našli krstarica Hood sa degažmanom od 48.400 tona, ponos britanske mornarice i pre "Bizmarka" više od 20 godina najveći vojni brod na svetu, "Prince of Wales" od 44.400 tona i šest manjih brodova. Nakon više čarki, do žestokog sukoba došlo je u vodama između Islanda i Grenlanda 24. maja izjutra. U međusobnom manevrisanju i razmeni vatre Nemci su bili precizniji: jedan projektil ispaljen sa "Bizmarka" sa rastojanja od oko 16 kilometara pogodio je Hood pravo u skladište municije i izazvao strahovitu eksploziju od koje se brod bukvalno raspolutio i potonuo za samo tri minuta. Od 1418 članova posade preživela su samo trojica. "Prince of Wales" je takođe teško stradao, pogođen je četiri puta sa "Bizmarka" i još tri puta sa "Prinz Eugena", od pogotka u komandni most izgubio je skoro ceo komandni kadar i dosta mornara, ali je uspeo da pobegne sakrivši se iza dimne zavese.
[You must be registered and logged in to see this image.]

Na nemačkoj strani, "Prinz Eugen" je prošao takoreći bez ogrebotine, ali je "Bizmark" zato pogođen tri puta u levi bok. Dva projektila su eksplodirala u koritu broda, nakon čega je u brod ušlo oko 2000 tona vode blokirajući preko 1000 tona goriva, dok je treće zrno samo proletelo kroz trup ostavljajući u njemu rupu prečnika jedan i po metar. Brod se nagnuo napred i na levu stranu usled čega su vrhovi propelera bili stalno izvan vode. I pored toga, "Bizmark" je sačuvao manevarske sposobnosti, dovoljno veliku brzinu i vatreni potencijal. Admiral Litjens tada pravi verovatno ključnu grešku: umesto da se upusti u poteru i dokusuri "Prince of Walesa" a zatim se vrati na opravku u Trondhajm ili Bergen, Litjens odlučuje da okrene "Bizmarka" ka mnogo udaljenijem Brestu u okupiranoj Francuskoj, verovatno smatrajući da će otuda moći mnogo brže da se vrati u borbu na Atlantiku čim neophodne opravke budu završene.

S obzirom na to da je "Prinz Eugen" ostao netaknut, Litjens je odlučio da ga odvoji od "Bizmarka" i pošalje u lov na neprijateljske konvoje po samostalnoj proceni. Istovremeno, britanski brodovi "Suffolk" i "Norfolk" nastavili su da drže "Bizmarka" u sendviču, prateći njegovo kretanje sa bezbedne razdaljine. Na samom "Bizmarku" situacija sa gorivom bivala je sve teža, brod je morao da uspori kako bi štedeo gorivo i uopšte sačuvao šanse da se dočepa francuske obale. Ovo je omogućilo Britancima da se konsoliduju i okupe raštrkane brodove za kontraudar na "Bizmarka". Poteri se priključio i nosač Victorious sa devet torpednih aviona Swordfish. I pored toga što su ovi avioni bili prilično zastareli, jedan od bačenih torpeda pogodio je "Bizmarka" u desni bok i naneo mu prve ljudske žrtve. "Bizmark" je morao dodatno da uspori radi nužnih popravki, što je omogućilo britanskim snagama da smanje rastojanje i češće uznemiravaju Nemce povremenim artiljerijskim plotunima. Međutim, ni Britanci nisu mogli da plove maksimalnom brzinom, s obzirom na to da su u strahu od nemačkih podmornica neprekidno plovili u cik-cak liniji. "Bizmark" je zgodno iskoristio ovu okolnost i pod okriljem noći uspeo da izmakne goniteljima 25. maja pred zoru.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Borbeni moral nemačkih mornara bio je toga jutra na najvišem nivou. U euforičnoj atmosferi posada je kapetanu Litjensu poželela srećan rođendan preko brodskog razglasa. Čestitka je došla i od Litjensovog pretpostavljenog, admirala Redera, ali i od Hitlera lično. Ponet emocijama, Litjens je sakupio posadu i održao egzaltiran govor: "Vojnici ‘Bizmarka’! Vi ste već stekli veliku slavu. Potapanje bojnog broda Hood ima za nas ne samo ratni već i moralni značaj jer je Hood bio ponos Britanije. Neprijatelj će sada pokušati da okupi svoje snage i nametne nam odsudnu bitku. Pucaćemo sve dok se topovske cevi ne usijaju, sve dok i poslednje zrno ne ispalimo. Nemačka nacija je uz nas. Naš bojni poklič od sada je pobeda ili smrt!"

Boj II

Vizuelni kontakt sa "Bizmarkom" Britanci su uspostavili tek sutradan uveče, sa lake krstarice Sheffield. Čim je položaj protivnika identifikovan, u strahu da im se neprijatelj ponovo izgubi u mraku, Britanci su rešili da upotrebe sve snage za odlučujući napad, koristeći i nosač torpednih aviona Arc Royal. Završni udarac počeo je 26. maja u 20:47 i "Bizmark" je ubrzo dva puta pogođen torpedima bačenim upravo sa aviona Arc Royala. Prvi pogodak naneo je zanemarljivu štetu, ali je drugi pogodio krmu i potpuno onesposobio kormilo. Šteta je bila toliko ozbiljna da je Litjens u 21:40 poslao telegram svojoj komandi: "Brod više ne može da manevriše. Borićemo se do poslednjeg daha. Živeo Firer!" Pred ponoć, kada je već postalo jasno da je "Bizmark" u potpunom okruženju, admiral Litjens šalje još jednu depešu svojoj komandi i kancelaru lično: "Vođi nemačkog rajha, Adolfu Hitleru: Borićemo se do poslednjeg čoveka, s verom u našeg Firera i s nepoljuljanim uverenjem u konačnu nemačku pobedu."

Tokom čitave noći britanski brodovi su u talasima napadali "Bizmarka". Mnogo plotuna ispaljeno je nasumice sa obe strane jer su atmosferski uslovi bili loši a more nemirno. Teško oštećen, "Bizmark" više nije mogao da izmakne svojim goniteljima čiji se broj stalno uvećavao, ali je i dalje pružao otpor odbijajući da istakne belu zastavu. Litjens je bio svestan da je pitanje sata kada će se najteži britanski brodovi uključiti u bitku i time prelomiti njen ishod. Sutradan 27. maja u 8:30 pristigao je i bojni brod "King George", brod od 44.400 tona, a pratili su ga "Rodney" (41.000 tona), "Norfolk" (13.400 tona), "Dorsetshire" (13.400 tona) i mnogo pratećih brodova. Bilo je jasno da je
[You must be registered and logged in to see this image.]
U narednih sat vremena svi topovi "Bizmarka" bili su onesposobljeni artiljerijskim pogocima i brod je počeo da liči na glinenog goluba u koga se besomučno puca iz svih kalibara i sa svih strana. Izgleda da je u tim trenucima kapetan Lindeman izdao naređenje da se brod onesposobi i napusti, iako za to ne postoje nikakvi materijalni dokazi. Poslednji udarci već potpuno demoliranom "Bizmarku" zadati su sa malog rastojanja od par kilometara sa kojeg je bilo praktično nemoguće promašiti, bilo topovima bilo torpedima. Brod se nagnuo toliko da je voda preplavila palube, strukturna oštećenja bila su vidljiva iz velike daljine, mesta pogodaka ličila su na prave kasapnice a mnogi mornari potražili su spas skakanjem u more. Za manje od sat vremena ka "Bizmarku" je ispaljeno oko 3000 artiljerijskih projektila, od kojih je bar nekoliko stotina pogodilo cilj, naročito u poslednjoj fazi kada je brod ostao nepokretan i bez odbrane. Po količini pogodaka koje je "Bizmark" izdržao pre nego što je 27. maja u 10:39 otišao zauvek na dno, on nema takmaca u celokupnoj pomorskoj istoriji. Tek nešto manji britanski Hood potonuo je za tri minuta, dok se "Bizmark" opirao satima i na kraju potonuo sa borbenom zastavom koja je još prkosno lepršala na glavnoj katarki.

Udes "Bizmarka" preživelo je oko 800 mornara, dok su ostali odvučeni na morsko dno zajedno sa brodskim trupom. Britanci nisu želeli da rizikuju napad nemačkih podmornica dužim boravkom na mestu okršaja i na brzinu su pokupili samo manji broj ljudi iz vode. Od ukupno 2200 mornara i oficira samo njih 115 ostalo je u životu. Prosečna starost posade iznosila je svega 20 godina.

Nemačka ratna mašina potapanjem "Bizmarka" pretrpela je najveći pojedinačni gubitak tokom Drugog svetskog rata. Iako je Hitlerova mornarica i nakon toga predstavlja respektabilnu snagu, ona više nije bila u stanju da ozbiljnije ugrozi savezničke rute za snabdevanje. Poučeni sudbinom "Bizmarka", Nemci su ubrzo odustali od korišćenja velikih, teških brodova za presretanje savezničkih konvoja prebacujući ovaj zadatak na manje značajne, pokretljivije brodove. Krajem 1941. godine i ovo je postalo veoma rizično, tako da su na Atlantiku preostale da se bore još samo nemačke podmornice, u početku sa znatnim uspehom, ali sa sve većim gubicima kako je vreme odmicalo. Do maja 1943. godine Nemci su ostali bez 41 plovila i od tog gubitka više se nikad nisu oporavili.

"Bizmark" je bio jedan od poslednjih klasičnih bojnih brodova naoružanih topovima i torpedima. Za razliku od svog broda blizanca Tirpitza i japanskog Yamatoa, koji su uništeni pre nego što su uopšte ušli u bitku, "Bizmark" je ostao upamćen po hrabrom, istrajnom otporu nemerljivo jačem protivniku. Vreme posle "Bizmarka" pokazalo je da su nosači aviona mnogo ubojitije ratno sredstvo koje obezbeđuje stratešku premoć ne samo na vodi već i u vazduhu. Iako je era velikih pomorskih bitaka odavno završena, legenda o "Bizmarku" i njegovim požrtvovanim mornarima i dalje živi.
__________________

Bitka kod La Plate

Bitka kod La Plate (13. decembar, 1939.) bila je prva veća pomorska bitka u Drugom svetskom ratu. Nemački džepni bojni brod Admiral Graf Špe, koji je bio patrolirao južnim Atlantikom, pronađen je kraj estuarija reke La Plate u Južnoj Americi od strane tri manje britanske krstarice: Ahiles, Ekseter i Ajaks.
[You must be registered and logged in to see this image.]

Tokom bitke, Ekseter je pretrpio teška oštećenja, te je prisiljen na povlačenje. Ajaks i Ahiles prisilili su Graf Špea da se povuče u neutralnu luku Montevideo. Nakon veoma napetog perioda kapetan Graf Špea, Hans Langsdorf, zapovedio je da posada sama potopi svoj brod umesto da ponovno uđe u bitku. Bitka je bila veliki propagandni udarac za Nemce.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Mapa kretanja u Graf Špea u toku krstaričkih dejstava


Bitka

U oko 06.14 časova po lokalnom vremenu 13. decembra 1939. brodovi su primetili jedni druge i počeli su se primicati. Posada Admiral Graf Špea je na početku posumnjala da su, osim Eksetera, druge dve lake krstarice manji razarači koji su štitili konvoj. Tada i Nemci napadaju. Ekseter se okreće prema severozapadu dok Ajaks i Ahiles zajedno prema severoistoku. Graf Špe otvara vatru iz svojih 280 mm topova u 06.18.

Ploveći na zapad paralelno s britanskom teškom krstaricom Ekseter bojni brod Admiral Graf Špe snažno ju je tukao svojim najjačim topovima, a novozelandska krstarica Ajaks sve je više zaostajala. Oko 07.16 nemački bojni brod naglo skreće prema britanskoj teškoj krstarici Ekseter u nameri da je konačno potopi. Premda na britanskoj krstarici deluju samo dva topa, ostali su oštećeni, posada Eksetera tako dobro gađa da je Graf Špe morao ustuknuti i udaljiti se. Istodobno britanska laka krstarica Ahiles i novozelandska laka krstarica Ajaks uspevaju smanjiti razdaljinu i sada one tuku sve preciznije po nemačkom brodu. Izgledalo je da su u tom trenutku Nijemci izgubili živce i da više ne znaju na koju stranu da uzvrate paljbu.

Ipak, zapovjednik bojnog broda Admiral Graf Špe Hans Langsdorf usmerio je paljbu na lake krstarice i u 07.25 granata od 280 mm pogađa Ajaks i uništava mu obe krmene topovske kule. Istovremeno pogođena je i Ekseter koja sada ostaje bez svih topova i više nema čime uzvratiti po Admiralu Graf Špe. Britanske krstarice bile su primorane udaljiti se od nemačkog bojnog broda i žurno izvršiti popravke ne bi li ponovno mogle u boj s još ne načetim nemačkim bojnim brodom. Nikada neće biti jasno zašto se nemački bojni brod iznenada sklonio u neutralnu luku Montevidea, a nije bolje iskoristio svoje bojne mogućnosti i prednosti. Sukladno tadašnjim međunarodnim propisima bojni brod smeo je ostati u neutralnoj luci najviše 24 sata, nemački ambasador uspeo je izboriti traženih 72 sata, a opet nije jasno zašto su se britanski diplomati u Montevideu tome žestoko protivili kad je Britancima više odgovaralo da Admiral Graf Špe ostane u luci čim duže. Naime, u pomoć ozbiljno oštećenoj britanskoj borbenoj grupi hitala je britanska teška krstarica Kamberlen od 10,000 tona s osam topova od 203 mm. Kamberlen je bila nešto jača od Eksetera i jedina je bila u mogućnosti pomoći dok su svi ostali britanski ratni brodovi bili na hiljade milja daleko.
[You must be registered and logged in to see this image.]

Trenutak kada posada izaziva eksploziju na svom brodu

Namera Nemaca sada je bila jasna: trebali su se probiti prema luci Buenos Aires gde bi argentinske vlasti bile mnogo popustljivije prema nemačkom bojnom brodu. No, 17. decembar stigla je teška krstarica Kamberlen. Nemački džepni bojni brod Admiral Graf Špe polako je oko 18.15 časova počeo napuštati luku praćen nemačkim teretnim brodom Takoma. Svi su pomislili da će se na pučini ispred Urugvaja razviti još jedan pomorski boj, ali dogodilo se suprotno. Oko 19.56 na Admiral Graf Špeu začule su se snažne eksplozije, u prvom trenutku Britanci su pomislili da brod otvara paljbu, no nije bilo tako. Samo 9 milja od obale Nemci su potopili sami svoj brod.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Potopljena olupina Graf Špea viri iz plitke vode

Galipoljska bitka
[You must be registered and logged in to see this image.]
Ulaskom Turske u rat na strani Centralnih sila u jesen 1914, započinje višemesečna anglo-francuska kampanja radi probijanja prolaza u Dardanelima, koji je ostao kao jedini prolaz koji je povezivao Rusiju sa ostalim zemljama Antante. Izvorni tvorac "Dardanelske operacije" bio je prvi lord Admiraliteta Winston Churchill, čiji plan skoro i nije prošao zbog neslaganja ostalih engleskih admirala s njegovom idejom. No, na Churchillovu stranu staje admiral Sackwille Carden, zapovjednik savezničkih pomorskih snaga u vodama Dardanela, koji daje potporu Churchillovom planu te garantuje da šanse za uspeh postoje. Odobravanjem plana od strane francuskog i britanskog Ratnog saveta, operacija 13.1.1915. dobija zeleno svetlo te se započinje s pripremama.

Cardenov plan trebao se realizovati u tri etape. Prvi plan je predviđao uništenje turskog dalekometne artiljerije na obali i uklanjanje mina u samom ulazu Dardanelskog prolaza. Drugi deo plana je predviđao neutralizovanje artiljerije srednjeg dometa na rtu Kepez, dok je trećom etapom plana predviđeno uništenje utvr]enja u području Canakkale na desnoj obali Dardanelskog prolaza radi prolaza u Mramorno more.
[You must be registered and logged in to see this image.]

Saveznička flota se počela okupljati za proboj Dardaneloskog prolaza na otoku Limnos, 30 milja zapadno od Galipoljskog poluostrva. Okupljena je flota od 17 bojnih brodova, jedan brod za hidroavione, bojna krstarica, dvadesetak razarača i tridesetak minolovaca. Na turskoj strani, odbrana poluostrva se zasnivala na obalskoj artiljeriji, položenim minama na prilazima obala i ulazu u prolaz i pešadiji. Pred početak bitke, turska odbrana prolaza sa obale se rasporedila u tri dela. Prvi deo odbrane činili su južni i zapadni deo obalnog pojasa, drugi; radi spriječavanja ulaza iz Mramornog mora u Dardanelski prolaz bio je istočni obalni pojas, a treći, unutrašnji se nalazio s obe strane obala Dardanelskog prolaza.

Na poluostrvu je bilo izgrađeno oko dvadesetak utvrda, uz stotinak topova manjeg kalibra na njemu je bilo smješteno i oko 140 topova kalibra 335 mm. Posadne snage brojale su oko 20 hiljada ljudi. Turska flota nije bila malobrojna koliko je bila zastarela te se nije mogla nositi sa savezničkom flotom, pa se odbrana dosta bazirala i na oko 450 položenih mina oko poluostrva. S vremenom, pristiže i nemačka pomoć u topovima, pa se broj topova od 335mm sa brojke od 140 topova povećao na 235 komada. Istovremeno, Turska je vršila mobilizaciju pa je na poluostrvo razmešteno dodatnih 40.000 vojnika, što je broj vojnika na poluostrvu dovelo do brojke od 60.000 vojnika.
Prvi pokušaj razbijanja turske artiljerije na obalnom rubu Dardanelskog prolaza započeo je 19. februara 1915. sa savezničkih brodova te je do 26. februara ona i uništena. Međutim, zbog otpora turskih trupa, prvi deo Cardenovog plana se produžio do 18.marta. Videvši kako neće uspeti ostvariti prolaz kroz Dardanele bez upotrebe pešadije, saveznici započinju sa sprovođenjem mobilizacije pešadije. No, samo vreme mobilizacije pešadije, dalo je vreme Turcima da se dovedu opet u red i dodatno ojačaju pozicije na poluostrvu.

U ponovljenoj akciji prvog dela plana, mesec dana nakon početka prethodnog napada, saveznici se ponovo približavaju poluostrvu s flotom, ali i ulaze među položene mine u moru što ih dovodi do gubitaka. Potonula su tri bojna broda, a još tri bojna broda i jedan bojni krstaš su oštećeni. Dolazak nemačkih podmornica iz centralnog i istočnog Sredozemlja još je više pojačalo gubitke među savezničkom flotom. Tako se beleži da je nemačka podmornica U-21 potopila britanske bojne brodove Majestic i Triumph, dok je istovremeno turski razarač torpedima uspio potopiti britanski bojni brod Goliath. Posle uplovljavanja nemačkih podmornica u vode oko Dardanela, Britanci ih takođe uvode u borbu, te u sledećih mesec dana britanske podmornice E-2 i E-11 u Mramornom moru potapaju nemački bojni brod Haireddin Barbarosa, jednu topovnjaču i desetak transportnih brodova.
[You must be registered and logged in to see this image.]

Zbog sve većeg gubitka među flotom, saveznici požuruju mobilizaciju i uvežbavanje kopnenih snaga, jer postaju sve svesniji da samim pomorskim putem neće ostvariti prolaz kroz Dardanele. Pešadija se šalje sa otoka Limnos u Egipat na brzu obuku, dok Turci dobijaju novo vreme za dodatnu mobilizaciju od 60.000 ljudi te dovođenje daljnih 150 topova koji se razmeštaju duž poluostrva. Kada je obuka u Egiptu završena, saveznici započinju s ukrcavanjem pešadije u 300 plovila zaštićenih flotom od 18 bojnih brodova, desetak krstarica i 29 razarača te se vraćaju u vode oko Galipoljskog poluostrva.

Druga etapa "Dardanelske operacije" započela je 25.4. i trajala sve do 21.8. Pod snažnom vatrenom potporom sa brodova koja je neutralizirala tursko topništvo na rtu Kepez, saveznici su uspeli izvršiti desant na levu obalu poluostrva sa 75.000 vojnika. Produživši borbe po dubini, pešadija je trebalo osigurati uslove za treću etapu plana - uništenje fortifikacijskih objekata oko grada Canakkale na desnoj obali Dardanelskog prolaza. No, uprkos teškim borbama, borbene linije se nisu značajnije pomicale što je sve više otežavalo saveznički položaj.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Budući da utvrđenja nisu uništena ni nakon 65 dana uzastopnih borbi, a gubici u ljudstvu katastrofalni a moral sve manji, savezničko zapovedništvo se odlučuje na poslednji pokušaj uništenja utvrđenja. Brodska artiljerija je dan i noć granatirala obalu zaliva Suli na zapadnom delu poluostrva i utvrđenja na njoj. Novi desant australijskih i novozelandskih snaga je počeo pred svitanje 7. avgusta. No, pokušaj slamanja tursko-nemačke odbrane produžio se na dve nrdelje, a onda na kraju i posve propao zbog pristiglih turskih pojačanja duž čitave obale Galipoljskog poluostrva.

Dodatna otežavajuća okolnost bilo je pristupanje Bugarske na stranu Centralnih sila pa je do kraja to okončalo ideju da se operacije završe još jednim masovnim napadom pešadije. Nakon potpunog debakla, saveznici se odlučuju na konačno povlačenje sa Galipoljskog poluotoka 8.decembra.1915. Najveća desantna operacija Prvog svetskog rata je podbacila. Napadači, Britanci, pripadnici Commonwealtha i Francuzi nisu uspeli. Posledice Dardanelske operacije na ishod a i cenu, bile su visoke. Savezničke snage pretrpele su gubitke od oko 140.000 ljudi, dok su s turske strane gubici iznosili oko 160.000 vojnika, što poginulih, što ranjenih. U pomorskim gubicima, saveznici su pretrpeli gubitke od 9 bojnih brodova, jedan bojni krstaš i nekoliko minolovaca.

Churchill, kasniji britanski vođa u Drugom svetskom ratu te pobednik u istom ratu nad Nemačkom, ostao je zauvek opisan kao jedan od krivaca poraza kod Dardanela, zajedno sa admiralom Cardenom.

Napad na Perl Harbor
Japanski napad na Perl Harbor, 7. decembra 1941. označio je početak rata na Pacifiku tokom Drugog svetskog rata.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Napad na brodove

Odnosi SAD i Japana su se početkom 1940-ih uveliko pogoršali. Japan je već tokom tridesetih godina 20. veka počeo da komada Kinu bez odobravanja SAD i evropskih kolonijalnih sila, a kada su japanske trupe zauzele Francusku Indokinu, Amerika je odlučila da nametne Japancima embargo na uvoz goriva. Japanu takođe ni Hlandija nije smela da daje gorivo koje je bilo potrebno Japancima za nastavak rata u Kini i ekspanziju privrede. Rat je zbog toga bio neizbežan jer Japanci nisu želeli da popuste pred zahtevima Amerikanaca da napuste čitavu Kinu.
Malo je poznato da su zapravo Amerikanci ispalili prve hice u Perl Harboru. Posle ponoći 7. decembra, Japanci su angažovali svoje najnovije i najubojitije oružje - bile su to mini podmornice koje su ispuštene sa pravih velikih podmornica japanske kraljevske flote. Zadatak tih podmornica je bio da uđu u samu luku i da sa svoja dva torpeda koja su nosile unište američko brodovlje. Za upravljanje podmornicama izabrane su najbolje posade, no podmornice su ili potopljene ili su se nasukale, a američki razarač je pre napada na Perl Harbor uništio jednu od njih dubinskim bombaba i svojim topovima od 127 mm.
Japanci su brižljivo pripremili akciju napada vazduhoplovstva na američku pomorsku bazu Perl Harbor (na ostrvu Oahu, delu Havajskih ostrva). Piloti su se dugo pripremali za taj napad učestalim vežbama dok su japanski špijuni obezbedili tačne podatke o položaju brodova. Neposredno pre napada Japanci su poslali i izviđački avion koji je javio pozicije američkih brodova i aerodroma. Za napad u relativno plitkoj vodi luke, Japanci su modifikovali svoja torpeda drvenim krilcima na kraju torpeda tako da torpedo ne udari u dno. Amerikanci su znali da će doći do rata sa Japanom, ali nisu ni mogli da zamisle da će Japanci napasti njihovu bazu na Perl Harboru avionima sa nosača aviona. U Perl Harboru su Amerikanci koncentrisali većinu svojih bojnih brodova misleći da su tu sigurni i spremni za delovanje kada Japanci napadnu Filipine. Velika Britanija još više je potcenjivla snagu i sposobnost japanske mornarice i vazduhoplovstva pa je u Hong Kong poslala pojačanja koja, kada je rat izbio, nije mogla da snabdeva. Jedino je SSSR znao za potencijalnu snagu Japana pa je na Dalekom istoku imao poprilično velike vojne snage koje stoga nisu mogle biti upotrebljene protiv Hitlera u Evropi.
Japanska flota približavala se Havajima u geografskim širinama gde plovidba nije bila uobičajena zbog snažnih vetrova i visokih talasa. Ta ruta je odabrana da Amerikanci ne bi saznali za približavanje snažnog flotnog sastava čiju je udarnu snagu činilo šest velikih nosača aviona: Akagi, Hirju, Kaga, Šokaku, Sorju i Zuikaku. Havajima su se primakle i japanske podmornice koje su imale zadatak da se probiju u luku i napadnu brodove. Akciju je nadgledao Isoroku Jamamoto, jedan od najsposobnijih admirala Japana.


Prvo su male podmornice pokušale da se probiju u luku , no to im ili nije uspelo ili su pak promašile mete. Japansko vazduhoplovstvo je luku napalo oko 7 časova i 40 minuta po lokalnom vremenu. Iako su Amerikanci posedovali radar i njime primetili dolazak velikih formacija aviona nikakva uzbuna u bazi nije bila podignuta sve dok Japanci nisu počeli da zasipaju vojne objekte (luku, aerodrome i hangare) bombama i torpedima. Iznenađenje je bilo potpuno, a Japanci su u kratkom roku uništili i oštetili gotovo sve američke avione na sletnim stazama. Američki brodovi su bili poređani u luci jedan uz drugi kao u mirnodopskim uslovima pa su ih japanski bombarderi i torpedni avioni jedan za drugim potapali. U 8 časova i 50 minuta usledio je i drugi napad koji je završio započeto. Sveukupno je u borbama učestvovalo više od 300 japanskih aviona.
Japanci su izgubili u akciji 29 aviona, 5 malih podmornica, oko 50 ubijenih pilota i podmorničara i jednog podmorničara koji je zarobljen. Američki gubici iznosili su oko 3.300 poginulih mornara, vojnika i pilota, dok je više od 200 aviona uništeno ili oštećeno. Gotovo svi bojni brodovi u luci su bili oštećeni od kojih Oklahoma i Arizona i zastarjeli Juta više nikada nisu sudelovali u borbama. Ostali su popravljeni i korišćeni su u kasnijim okršajima u Drugom svetskom ratu.
Posledice napada su bile sledeće: SAD su objavile rat Japanu (Japanci su to već formalno učinili diplomatskom notom za vreme napada) i tako prekinule godine izolacionizma. Japanci nisu uništili infrastrukturu luke niti potopili nosače aviona koji su u trenutku napada bili na otvorenom moru, ali američka flota više nije bila u stanju da zaustavi njihovo zauzimanje Filipina, Hong Konga i jugoistočne Azije. Kasnije su Amerikanci uspeli da uvere ostatak sveta da je taj napad bio ratni zločin što im je postao jedan od argumenata za bacanje atomske bombe na Hirošimu i Nagasaki. Ovo može biti smatrano diskutabilnim jer je Perl Harbor vojna luka, a u samom napadu poginulo je tek 68 civila. Grad Honolulu koji se nalazi u blizini uopšte nije bio bombardovan.