Dogodilo se na danasnji dan

First topic message reminder :

Dogodilo se na današnji dan - 14. decembar

1503. - Rođen je Mišel de Nostradamus, francuski astrolog i lični lekar kralja Šarla IX. Napisao je knjigu "Proročanstva".

1799. - Umro je Džordž Vašington, američki nacionalni junak i prvi predsednik SAD (1789-97). Poreklom iz imućne farmerske porodice, izabran je za glavnokomandujućeg vojske kolonista u ratu za oslobođenje i nezavisnost od Engleske. Stekao je velike zasluge u organizovanju nacionalne armije i njenim pobedonosnim borbama, kao i u donošenju Ustava 1787. godine i učvršćivanju jedinstva kolonija koje je dovelo do stvaranja Sjedinjenih Američkih Država. Za predsednika je biran dva puta, a na trećim izborima je odbio da se kandiduje i povukao se iz političkog života 1797, uputivši narodu poznatu oproštajnu besedu "Farewell add ress".

1901. - U Londonu je održan prvi turnir u stonom tenisu.

1911. - Norveški polarni istraživač Raul Amundsen prvi je stigao na Južni pol.

1927. - Irak je dobio nezavisnost od Velike Britanije.

1945. - Pod uticajem posleratnih promena u međunarodnom radničkom pokretu, došlo je do stvaranja jedinstvene svetske sindikalne federacije, čime je ASI (Amsterdamska sindikalna internacionala, stvorena 1919.) praktično prestala da postoji.

1950. - Konstituisano je Društvo za nauku i umjetnost Crne Gore, preteča Crnogorske akademije nauka i umjetnosti.

1969. - Grupa "Jackson Five" prvi put se pojavila u šou-programu Eda Salivana.

1977. - U Njujorku je održana premijera kultnog filma "Groznica subotnje večeri" sa Džonom Travoltom u glavnoj ulozi.

1995. - Šef jugoslovenske delegacije na mirovnim pregovorima u Parizu, predsednik Srbije Slobodan Milošević, predsednik Hrvatske Franjo Tuđman i lider bosanskih muslimana Alija Izetbegović - potpisali su mirovni sporazum o Bosni i Hercegovini. U svojstvu svedoka dokument su potpisali predsednik SAD Bil Klinton, predsednik Francuske Žak Širak, premijer Rusije Viktor Černomirdin, premijer Velike Britanije Džon Mejdžor, kancelar Nemačke Helmut Kol i premijer Španije Felipe Gonsales.

Dogodilo se na današnji dan - 10. jul

1856. - Rođen je srpski fizičar i pronalazač Nikola Tesla, jedan od najvećih umova u istoriji svetske nauke, posebno elektrotehnike, tvorac "novog tehničkog poretka"; zahvaljujući njegovim izumima, postavljen je temelj i pravac vrtoglavog naučno-tehničkog razvoja ljudskog roda u 20. veku. Pronašao je obrtno magnetno polje, trofazni sistem prenosa električne energije, indukcioni motor, generator i transformator, fenomen elektromagnetne rezonance i patentirao je niz izuma na kojima se zasniva savremena elektronika, izuma bez kojih bi bila nezamisliva tehnička civilizacija, pogotovo prenos električne energije. Pionir je i radio tehnike, bežične telegrafije, radara. Njegov polifazni sistem naizmeničnih struja pokazao je vrednost na prvoj hidrocentrali na slapovima Nijagare. Patentirao je oko 700 pronalazaka u oblasti naizmeničnih struja, telekomunikacija, akustike i mašinstva, od kojih su mnogi našli široku primenu. Posle okončanja studija elektrotehnike u Gracu i kraćeg stažiranja u Budimpešti i Parizu, odselio se u SAD, čiji je državljanin postao 1884, ali je sve do smrti u Njujorku, na pravoslavni Božić 1943, održavao bliske kontakte s otadžbinom. U SAD-u je, proniknuvši u tajne oscilatornih kretanja elektriciteta i materije, ostvario najveće naučne poduhvate. Povodom stogodišnjice njegovog rođenja, 1956. godine, jedinica za merenje visokog napona dobila je Teslino ime, kojim je nazvana i jedinica jačine magnetnog polja. Rođen je kao četvrto dete Milutina i Đuke Tesle u svešteničkoj pravoslavnoj porodici u srpskom selu Smiljan u Lici.

1866. - Edson P Clark patentirao je olovku čiji trag je nemoguće izbrisati.

1871. - Rođen je Marsel Prust, jedan od najvećih francuskih književnika i najkompleksnijih i najzagonetnijih književnih stvaralaca uopšte. Još od ranog detinjstva, počeo je da boluje od astme, s tim što je u njegovom slučaju ova bolest bila psihosomatske prirode i služila mu pre svega kao valjan izgovor za nerad i način da iznudi pažnju i popustljivost roditelja, naročito majke. Inače, Prustov odnos prema majci nesumnjivo je veoma značajan biografski element za piščevo književnokritičko stanovište. Književnik je, naime, patio od Edipovog kompleksa, koji je, razume se, pothranjivala i sama majka, koja ga je do kraja života tretirala kao četvorogodišnje dete, neprestano nad njim bdela, čak prevodila Raskina umesto njega; time ga je potpuno onesposobila za život i učinila neverovatnim egocentrikom. Svemu tome doprineo je i otac, koji je neretko iz efemerne strogosti prelazio u krajnje popuštanje (poznata epizoda iz "Kombrea"). Popustljivost svojih roditelja Prust je maksimalno zloupotrebljavao, te je postao vrsta porodičnog tiranina, sadiste, dok je, s druge strane, bio seksualni mazohista. Nakon majčine smrti ("malom Marselu" tada je bilo 35 godina), povlači se iz društvenog života i osamljuje se u malom stanu u bulevaru Osman, gde od 1910. do 1922. radi na epohalnom "Traganju za izgubljenim vremenom" i iz kog gotovo uopšte ne izlazi. Budući da je patio od klaustrofilije, taj stan bio je, po njegovoj želji, hermetički zaptiven, obložen plutom radi sprečavalja buke i sa uvek navučenim šalonima (sam Prust o njemu je pisao kao o kovčegu); pisac je u njemu danju spavao, a noću pisao, i to uvijen u slojeve ćebadi, jer se i zimi i leti tresao od hladnoće. Čini se, međutim, da je, i pored sve svoje lenosti, ipak postao pre zatočenik svoje vokacije nego bolesti. Nakon majčine smrti, Prust počinje otvoreno da živi i homoseksualnim životom i životom sadomazohiste, pri čemu je simptomatično da i u Prustovom delu homoseksualnost po pravilu ide podruku sa perverzijom, tj. sadomazohizmom. Stvaralaštvo: zbirka skica i priča "Zadovoljstva i dani", pastiši, prevodi Raskina, zbirka eseja "Protiv Sent Beva", nedovršen mladalački autobiografski roman "Žan Santej" i petotomno "Traganje za izgubljenim vremenom", roman koji je, kao uostalom i gotovo sva moderna prozna dela 20. veka, lišen fabule u smislu neposrednog aktualnog zbivanja. Junak, dakle, u ovom delu ne dolazi u sukob sa spoljnim svetom, već je razvoj njegove ličnosti uslovljen subjektivnim unutarnjim doživljajima i nadražajima koji mu konačno otkrivaju i vokaciju. Zahvaljujući nehotičnim sećanjima na vanvremene trenutke iz svog života, junak dolazi do prosvetljenja, pa i do ovostranog spasenja, shvativši da se mora posvetiti pisanju romana kako bi vratio izgubljeno vreme i svom besplodnom životu dao smisao.

1886. - Erupcija vulkana Tarawera uništila je čuvene roze-bele terase kalcijum-karbonata na Novom Zelandu.

1892. - U Ohaju je prvi put ulica popločana betonom.

1926. - Rođen je srpski glumac Pavle Vuisić, "vulkan glume, života i snage", kako ga je opisao Orson Vels. Već u prvom filmu - "Čudotvorni mač" Vojislava Nanovića 1950. - nametnuo se neobično snažnom glumačkom ličnošću, koja je potom obeležila više od sto filmova i mnoštvo TV serija i drama, poput kultne "Šešir gospodina Vujića". Filmovi: "Ko to tamo peva", "Sjećaš li se Doli Bel?", "Maratonci trče počasni krug", "Hajka", "Kampo Mamula", "Dim", "Mačak pod šlemom", "Parče plavog neba", "Žeđ", "Horoskop", "Inspektor", "Sam", "Pogon B", "Kad čuješ zvona", "Događaj", "Konjuh planinom".

1933. - Njujorški policajci prvi su primenili radio-veze u svom radu.

1943. - SAD i Velika Britanija izvršile su invaziju na Siciliju u Drugom svetskom ratu.

1958. - U Engleskoj su instalirani prvi parking satovi.

1973. - Nakon 300 godina engleske vladavine, Bahami su dobili nezavisnost.

Dogodilo se na današnji dan - 11. jul

1844. - Rođen je srpski kralj Petar I Karađorđević - kralj Srbije od 1903. do 1918. i potom do smrti 1921. Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca - čija je vladavina obeležena razvojem parlamentarne demokratije, ubrzanim privrednim razvojem, kulturnim napretkom i slobodom štampe kakva u Srbiji u 20. veku nije postojala ni pre ni posle njega. Tokom vladavine "Njegovog veličanstva svetog starca", kako su ga nazivali u Francuskoj, ojačane su političke i kulturne veze s južnoslovenskim narodima, a pod njegovim žezlom, Srbija je bila Pijemont slobode, ideal ustavnog uređenja i žarište napretka u tom delu Evrope. Posle zbacivanja s prestola 1858. njegovog oca kneza Aleksandra Karađorđevića (Karađorđev sin), živeo je u inostranstvu i završio je Vojnu akademiju u Sen Siru i višu Vojnu akademiju u Mecu. Učestovao je kao dobrovoljac u Legiji stranaca u francusko-pruskom ratu 1870. i 1871, kad je za izuzetnu hrabrost odlikovan Ordenom Legije časti, postavši jedini evropski vladalac koji je to odličje zaslužio na bojnom polju. Pod imenom Petar Mrkonjić, u bosansko-hercegovačkom ustanku protiv Turaka komandovao je 1875. i 1876. jednim ustaničkim odredom. Posle ubistva kralja Aleksandra Obrenovića, Skupština Srbije ga je 15. juna 1903. izabrala za kralja. U narodu - koji ga je najčešće zvao čika Pera - uživao je ogromno poštovanje, zbog izuzetnog poštenja i krajnje skromnog načina života. U balkanskim ratovima je kao vrhovni komandant predvodio do pobede srpsku vojsku, a s vlasti se povukao 1914, u korist sina Aleksandra, koji je u njegovo ime vladao kao regent. U Prvom svetskom ratu 1915, prošao je sa srpskom vojskom golgotu tokom povlačenja preko Albanije. Preveo je na srpski spis "O slobodi" engleskog filozofa Džona Stjuarta Mila.

1876. - U crnogorsko-turskom ratu od 1876. do 1878, Crnogorci su u boju na Fundini u Kučima do nogu potukli odred od oko 6.000 turskih vojnika.

1921. - Mongolija je dobila nezavisnost od Kine.

1937. - Umro je Džordž Geršvin, američki kompozitor. Stvarao je u stilu simfonijskog džeza. Komponovao je opere, simfonijske poeme, koncerte za klavir i orkestar, muzičke komedije i dr. Mnoge njegove kompozicije poslužile su za koreografisanje i filmsku muziku. Dela: "Porgi i Bes", simfonijska poema "Amerikanac u Parizu", "Rapsodija u plavom" i dr.

1952. - Dvajt Ajzenhauer, američki general, nominovan je za predsednika SAD na listi republikanaca.

1962. - Kosmonaut Mikolov postavio je ondašnji rekord u najdužem boravku u svemiru - četiri dana.

1962. - Fred Baldasare je prvi čovek koji je preronio Lamanš.

1966. - Prvi put je nastupila čuvena pevačica Dženis Džoplin. Rođena je kao Dženis Lin Džoplin, u Port Arturu, Teksas, SAD, 19. januara 1943. Pobegla je od kuće sa 17 godina i počela da peva najpre u Ostinu, u Teksasu, a potom i u Los Anđelesu (uglavnom kantri), da bi se, putujući ka San Francisku, pridružila grupi "Big Brother And The Holding Company". S njima je i prvi put javno nastupila na koncertu. Umrla je od predoziranja drogom (heroin), u dvadesetosmoj godini, 4. oktobra 1970. u Los Anđelesu.

1982. - Umro je srpski pisac Mehmed - Meša Selimović, član Srpske akademije nauka i umetnosti, jedan od najvećih srpskih književnika 20. veka. Kako je sam otkrio, potomak je srpske porodice Vujovića. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu i do Drugog svetskog rata bio je profesor u gimnaziji u rodnoj Tuzli. Po izlasku iz ustaškog logora 1943, otišao je u partizane, a posle rata bio je direktor drame Narodnog pozorišta u Sarajevu, umetnički direktor "Bosna-filma" i glavni urednik "Svjetlosti". Zbog progona kojem su ga podvrgli bosanski političari, prešao je u Beograd i u njemu ostao do smrti. Roman "Derviš i smrt" jedan od najznačajnijih u srpskoj literaturi, odlikuje se osobenošću tretiranja teme, gustinom opservacije čovekovog života u tragičnim okolnostima, refleksijama o ljudskoj egzistenciji i - kao i druga Selimovićeva dela - unutrašnjim čarom pripovedanja. Ostala dela: romani "Tišina", "Tvrđava", "Magla i mjesečina", "Krug" (nedovršen), zbirke pripovedaka "Prva četa", "Tuđa zemlja", "Đevojka zlatne kose", studija "Za i protiv Vuka", eseji "Pisci, mišljenja, razgovori", memoarska proza "Sjećanja", nekoliko filmskih scenarija.

1986. - Ingrid Kristiansen, norveški atletičar, postavio je novi svetski rekord na 10.000 metara - 30:13:74.

1986. - Rumunka Maricica Puica pretrčala je 2.000 metara za 5:28:69 i time postavila rekord za žene.

1989. - Umro je ser Lorens Olivije, engleski glumac i reditelj, jedan od najpoznatijih pozorišnih i filmskih umetnika. Bio je znameniti interpretator dela elizabetanske epohe, posebno Šekspira. Glavni filmovi: "Hamlet", "Orkanski visovi", "Rebeka", "Henri III"... Za režiju filma "Hamlet" dobio je Oskara.

1991. - Na Havajima se videlo potpuno pomračenje Sunca.

Dogodilo se na današnji dan - 13. jul

1839. - U Beogradu su održani izbori za prve gradske opštine. Ukazom o "Ustrojaniju obština", sve opštine u Srbiji podeljene su u tri klase - prvoj je pripadao Beograd, drugoj okružne i druge varoši, a trećoj seoske opštine. U Beogradu su birana 32 člana gradske opštine - "najčestitija, najrazumnija i najpravdoljubivija" - koji su dužnost obavljali besplatno.

1878. - Završen je Berlinski kongres, na kojem je revidiran Sanstefanski mirovni ugovor, zaključen posle rusko-turskog rata. Odlukama Berlinskog kongresa Srbiji su priključeni Niški, Pirotski, Toplički i Vranjski okrug, a Crnoj Gori gradovi Nikšić, Podgorica, Kolašin, Bar i Ulcinj. Austrougarskoj je dato pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu i da drži garnizon u Starom Vlahu, tj. Raškoj oblasti (Novopazarski sandžak, prema turskoj administrativnoj podeli), a Velikoj Britaniji da okupira Kipar. Kavkaz je pripao Rusiji, a Rumunija je postala nezavisna.

1894. - Rođen je Isak Emanuilovič Babelj, ruski književnik. Počeo je objavljivati priče 1916. u časopisu Maksima Gorkog "Letopis". U Oktobarskoj revoluciji služio je u Prvoj konjičkoj armiji Buđonija i, nadahnut time, objavio zbirku priča "Crvena konjica", u kojima sugestivno slika revolucionarna zbivanja i mnogostruko psihički osvetljava njihove junake. Zbirke "Priče iz Odese" i drame "Zalazak" i "Marija" pokazuju najbolje odlike njegove proze, duboko poimanje psihe obespravljenih i suptilno poznavanje jevrejskog života, naravi i običaja. Napisao je i scenario za film "Lutajuće zvezde". Godine 1937. zatvoren je u koncentracioni logor, gde je i umro, a posthumno je rehabilitovan 1956. godine.

1898. - Guglielmo Marconi patentirao je radio.

1908. - U Londonu su otvorene četvrte moderne Olimpijske igre.

1930. - U glavnom gradu Urugvaja Montevideu počelo je prvo Svetsko fudbalsko prvenstvo na kojem je u konkurenciji 13 ekipa pobedila reprezentacija zemlje domaćina. Jugoslovenska reprezentacija (koja je bila sastavljena samo od beogradskih igrača, jer su klubovi iz Zagreba, Sarajeva i Subotice bojkotovali nacionalni tim) osvojila je treće mesto, iza Argentine, postavši najbolje plasirana reprezentacija izvan Južne Amerike.

1941. - U Crnoj Gori je u Drugom svetskom ratu izbio opšti narodni ustanak protiv italijanskih okupatora. Istovremeno su napadnuti gotovo svi okupatorski garnizoni i karabinjerske stanice i vrlo brzo je oslobođena bezmalo cela Crna Gora, izuzev nekoliko većih gradova. Posle rata, 13. jul je proglašen za Dan ustanka naroda Crne Gore protiv okupatora.

1978. - BBC je zabranio emitovanje pesme Sex Pistolsa "No One is Innocent".

1978. - Walter Poenisch okončao je svoj podvig: preplivao je 207 km od Kube do Floride.

1984. - Sergej Bubka postavio je rekord u skoku s motkom, preskočivši 5,89 metara.

1994. - Firme iz Jugoslavije i Danske povukle su iz Alžira osoblje ugroženo napadima islamskih terorista.

Dogodilo se na današnji dan - 16. jul

1439. - Zabranjeno je ljubljenje u Engleskoj.

1858. - Rođen je srpski vojvoda Petar Bojović, oslobodilac Beograda 1918. u Prvom svetskom ratu. Kao pitomac Artiljerijske škole, učestvovao je u srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878, a u srpsko-bugarskom ratu 1885. istakao se hrabrošću u borbama na Vrabči, Slivnici, u Dragomanskom tesnacu, kod Pirota i Caribroda (sadašnji Dimitrovgrad). U Prvom balkanskom ratu 1912. i 1913. kao načelnik Štaba Prve armije, izuzetno je doprineo pobedama nad Turcima u Kumanovskoj i Bitoljskoj bici. U Drugom balkanskom ratu 1913, probio je bugarske položaje na Rajčanskom ridu, što je odlučilo ishod i Bregalničke bitke i rata. U Prvom svetskom ratu komandovao je Prvom armijom 1914. u Cerskoj bici i oslobodio Šabac, a dužnost nije napustio ni posle ranjavanja. Posle mučkog napada Bugara 1915, s neuporedivo slabijim snagama ih je sprečio da prodru na Kosovo, što je - uz potporu crnogorske vojske s drugog boka - omogućilo odstupanje srpske armije preko Albanije. U januaru 1916. je, umesto obolelog vojvode Radomira Putnika, postao načelnik Štaba Vrhovne komande i organizovao je prebacivanje vojske na Krf i u Bizertu, a od septembra do novembra 1916. rukovodio je ofanzivom u kojoj su zauzeti Kajmakčalan i Bitolj. Zbog neslaganja sa savezničkom komandom o širini fronta dodeljenog srpskoj vojsci, smenjen je u aprilu 1918. i postavljen za komandanta Prve armije, koja je posle proboja Solunskog fronta, zauzela Veles i Ovče polje, kod Kumanova razoružala Bugare, produžila gonjenje brojčano jače nemačke Druge armije i razbila je južno od Niša bez pomoći saveznika, koji su zaostali 200 kilometara. Na čelu Prve armije 1. novembra 1918. oslobodio je Beograd, gde je posle smrti 1945. sahranjen bez ikakvih počasti. Dela : "Metoda za rešavanje taktičkih zadataka u granicama združenih odreda", "Uput za obuku regruta u ratnoj službi", "Vaspitavanje vojnika", "Šta imamo i možemo da očekujemo od egzercirnih pravila uopšte, a šta od pešadiskih posebice?", "Odbrana Kosovoga Polja 1915", prevod s francuskog dela belgijskog generala Anrija Aleksisa Brijalmona (Henri Alexis Brialmont) koje je objavio pod naslovom "Bojna taktika pešadije, konjice i artiljerije".

1872. - Rođen je Raul Amundsen, norveški polarni istraživač. Prvi je stigao na Južni pol 1911. godine, preleteo je Severni pol, prošao ceo severozapadni prolaz, severno od Amerike, na putu od Atlantskog okeana do Beringovog moreuza, kao i sveroistočni prolaz, severno od Evrope i Azije, na putu od Norveške do Beringovog mora. Poginuo je u avionskoj nesreći prilikom pokušaja da spase italijansku polarnu ekspediciju generala Nobilea.

1918. - Streljan je poslednji predstavnik ruske carske porodice Romanov - car Nikolaj II, zajedno sa članovima svoje porodice - suprugom i petoro dece.

1935. - U Oklahomi su postavljeni prvi automatski parking-metri.

1960. - Na Svetskom prvenstvu u fudbalu, 205.000 ljudi posmatralo je utakmicu Brazil - Urugvaj, što je bio rekord.

1980. - Republikanska partija nominovala je Ronalda Regana za predsednika SAD-a.

1988. - Američki atletičar Karl Luis pretrčao je 100 metara za 9:78 sekundi.

1988. - Florens Džojner postavila je ženski svetski rekord na 100 metara - 10:49 sekundi.

1997. - Savezna skupština izabrala je Slobodana Miloševića za predsednika Savezne Republike Jugoslavije. Pre njega, na toj funkciji bili su Dobrica Ćosić i Zoran Lilić.

Dogodilo se na današnji dan - 21. jul

- Danas je praznik Sveti velikomučenik Prokopije. Rođen je u Jerusalimu od oca hrišćanina i majke naznaboške. Po očevoj smrti, majka ga je vaspitavala u duhu idolopoklonstva, pa je u vojničkoj službi kod Dioklecijana dostigao čin vojvode. Progonio je hrišćane i na jednom takvom zadatku na putu prema Aleksandriji desio se u noći jak zemljotres, a vojvodi se javio Gospod i pokazao krst na nebu. Od tog trenutka, ceo njegov život postao je borba za krst i hrišćanstvo. Kada je zbog toga dospeo u tamnicu, javio mu se ponovo Gospod i krstio ga imenom Prokopije. Neznabošci su tada bacili u tamnicu i dvanaest hrišćanki koje je Prokopije učio veri Hristovoj i tome kako će primiti mučenički venac. Zato se u činu venčanja spominje i sveti Prokopije. Ove žene strašno su mučene, a Prokopijeva majka, gledajući njihove muke i hrabrost, primila je krštenje i svih trinaest žena je pogubljeno. Sveti Prokopije posečen je 21. jula 303. godine u Kesariji palestinskoj.

1718. - Posle pobeda austrijskog feldmaršala francuskog porekla Fransoa Eugena Savojskog nad Turcima, zaključen je Požarevački mir, kojim je Austrija preuzela od Otomanskog carstva upravu nad teritorijom Srbije severno od Zapadne Morave, Banat i severnu Bosnu.

1884. - Rođen je srpski biolog i fiziolog Ivan Đaja, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti, koji je istraživanjima fiziologije duboko ohlađenog organizma stekao svetski renome. Jedan je od osnivača hipotermije ("Đajin metod postizanja hipotermije"). Osnovao je 1910. prvu katedru za fiziologiju kod nas. Objavio je sam ili sa saradnicima više od 200 naučnih radova. Dela: "Osnovi fiziologije" (prvi udžbenik fiziologije na srpskom), "Od života do civilizacije", "Pogled u život", "Eksperimentalno traženje energetičke osnove u živih bića", "Osnovna biološka energija i energetika kvasa", "Biološki listići", "Putopisi".

1904. - Camille Jenatzy postavila je rekord u postignutoj brzini automobila - 65,79 milja na čas.

1921. - Jugoslovenskog ministra unutrašnjih poslova Milorada Draškovića u Delnicama je ubio član levičarske terorističke grupe "Crvena pravda" Alija Alijagić, u znak protesta zbog zavođenja tzv. režima Obznane, uperenog protiv komunista. Vlada je ubrzo posle atentata donela Zakon o zaštiti države, kojim je Komunistička partija Jugoslavije kao prevratnička organizacija stavljena van zakona.

1969. - Nil Armstrong zakoračio je na Mesec u 2:56:15 izjutra (GMT).

1985. - Umro je srpski glumac Zoran Radmilović, neprevaziđeni majstor improvizacije, koji je oduševljavao pozorišnu publiku više nego iko i pre i posle njega, često stvarajući utisak da je sam - čitavo pozorište. Glumačku karijeru počeo je kao student 1960. u Beogradskom dramskom pozorištu, a 1964. prešao je u Atelje 212. Legenda za života, upamćen je po nizu briljantnih uloga poput Kralja Ibija, Radovana III, Trigorina u "Galebu", Laze Kostića u "Santa Maria della Salute". Igrao je u mnogim filmovima i TV serijama.

1985. - Umro je srpski pisac Aleksandar Vučo, rodonačelnik moderne poezije za decu u srpskoj književnosti, pripadnik pokreta nadrealista. Dela: romani "Gluho doba" (s Dušanom Matićem), "Koren vida", "Raspust", "Mrtve javke", "Zasluge", "Poziv na maštanje", "Omame", "I tako dalje omame", "Omame - kraj", poeme "Humor zaspalo", "Nemenikuće - Ćirilo i Metodije", "Mastodonti", zbirke pesama "Krov nad prozorom", "Ako se još jednom setim", "Pesme", "Alge", "Momak i po hoću da budem".

1990. - Pink Flojd izveo je svoju pesmu "The Wall" na mestu nekadašnjeg Berlinskog zida.

Dogodilo se na današnji dan - 22. jul

1298. - Odigrala se bitka kod Folkirka, u kojoj su Englezi porazili Škotlanđane.

1456. - Hrišćanska vojska pod komandom erdeljskog vojvode Janoša Hunjadija, u srpskim narodnim pesmama poznatog kao Sibinjanin Janko, u odlučujućoj bici - u kojoj su se posebno istakli srpski odredi - potukla je Turke koji su opkolili Beograd. Preživelo je oko 150.000 Turaka pod vođstvom sultana Mehmeda II Osvajača i dan nakon bitke, u kojoj je ranjen i sam sultan, odustali su od opsade grada koji su uz Srbe branili i nemački, ugarski i poljski krstaši.

1739. - Turci su porazili Austrijance kod Grocke i primorali ih da napuste Srbiju i Beograd. Beogradskim mirom u novembru iste godine, Beograd i sve teritorije severno od Zapadne Morave ponovo su, posle 21 godine, pripali Otomanskom carstvu.

1887. - Rođen je Gustav Herc, nemački fizičar (sinovac Hajnriha Herca, koji je eksperimentalno dokazao postojanje elektromagnetnih talasa). Bavio se ispitivanjem jonizovanja razređenih gasova. Sa Džejmsom Frankom je 1925. godine dobio Nobelovu nagradu za klasični eksperiment o sudaru elektrona sa atomima koji je potvrdio teoriju kvanta (Frank-Hercov ekperiment).

1912. - Zatvorene su 12. Olimpijske igre u Stokholmu.

1941. - Oko 600 ustanika iz Drobnjaka i Uskoka oslobodilo je u Drugom svetskom ratu, u snažnom napadu na italijanske fašističke okupatorske snage, crnogorski gradić Šavnik.

1950. - Begijski kralj Leopold vraća se u zemlju posle šest godina egzila.

1952. - U Poljskoj je usvojen novi Ustav.

1963. - Bitlsi su objavili album "Introducing the Beatles".

1995. - Šef jugoslovenske diplomatije, Vladislav Jovanović, uputio je protestno pismo generalnom sekretaru UN, Butrosu Butros Galiju, zbog nasilne mobilizacije Srba u Gorskom Kotaru u Vojsku Hrvatske i hrvatsko Vijeće obrane za borbe u Bosni.

Dogodilo se na današnji dan - 25. jul

1593. - Francuski kralj Anri IV, najpre kralj Navare i vođa francuskih protestanata - hugenota, prešao je u Katoličku crkvu.

1759. - Britanci su zauzeli tvrđavu Nijagaru od Francuza. Istoga dana 1814, odigrala se bitka kod Nijagarinih vodopada u kojoj su Amerikanci porazili Britance. Danas se sa obeju strana Nijagarinih vodopada nalaze istoimeni gradovi (Niagara Falls) - jedan u SAD-u, drugi u Kanadi sa velikim hidrocentralama i razvijenom elektrometalnom i elektrohemijskom industrijom. Interesantno je da je projekat prve hidrocentrale na Nijagari izradio Nikola Tesla.

1799. - Francusko-egipatska vojska, predvođena Napoleonom, porazila je Turke kod Abukira, pristaništa u blizini Aleksandrije.

1817. - Vođa Prvog srpskog ustanka Đorđe Petrović Karađorđe je, odmah po povratku u otadžbinu iz Rusije, ubijen u zoru u Radovanjskom Lugu kod Velike Plane, prema nalogu kneza Miloša Obrenovića. Miloš je potom - kao dokaz vernosti - poslao njegovu glavu turskom sultanu. Karađorđe je tvorac prve slobodne srbijanske države posle pada Srbije 1459. pod tursko ropstvo i rodonačelnik kraljevske dinastije Karađorđević. U austrijsko-turskom ratu bio je hajduk, zatim trgovac u Topoli. Kao buljubaša, učestvovao je u akcijama protiv janičara. Na zboru u Orašcu u februaru 1804. izabran je za vožda u borbi protiv Turaka. Isteravši Turke iz Srbije posle pobeda na Ivankovcu, Mišaru i Deligradu i oslobođenja Beograda, nastojao je da izdejstvuje priznanje Srbije, ali međunarodni uslovi nisu bili povoljni. Ojačao je veze s Crnom Gorom i Rusijom i 1807. stvorio srpsko-ruski vojni savez, okončan za Srbiju krajnje nepovoljnim Bukureštanskim mirom 1812. Posle sloma ustanka 1813, izbegao je u Austriju, zatim u Rusiju, postavši po povratku žrtva saborca u Prvom srpskom ustanku.

1832. - Zbila se prva železnička nesreća u SAD-u u kojoj je nastradalo jedno lice.

1894. - Rođen je srpski nacionalni borac Gavrilo Princip, atentator na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda u Sarajevu na Vidovdan 1914. Atentat je Beču poslužio kao izgovor za vojnu invaziju na Srbiju, čime je izazvan Prvi svetski rat. Princip se pred policijom i sudom držao herojski i bio je, kao maloletnik, osuđen na 20 godina teške tamnice. Zbog nehumanih zatvorskih uslova, oboleo je od tuberkuloze i umro u tamnici u gradu Terezin u Češkoj u aprilu 1918, šest meseci pre sloma Austrougarske.

1943. - Benito Musolini doživeo je poraz u Velikom fašističkom veću i bio je prinuđen da ode sa mesta premijera Italije.

1957. - U Tunisu je skupština ukinula monarhiju i proglasila republiku. Predsednik republike postao je Habib Burgiba, vođa Neodestura.

1964. - Album Bitlsa "Hard Day's Night" izbio je na prvo mesto top-lista i tu se zadržao narednih 14 nedelja.

1984. - Kosmonaut Svetlana Savitskaja postala je prva žena koja je hodala u svemiru.

1988. - Skupština Srbije usvojila je Nacrt amandmana na Ustav - čijim je kasnijim usvajanjem Srbija konstituisana na celoj svojoj teritoriji, a pokrajine Vojvodina i Kosovo izgubile elemente državnosti - i uputila ga na tromesečnu javnu raspravu. Dotad su u Srbiji praktično postojala tri ustavna sistema.

1992. - Otvorene su Olimpijske igre u Barseloni.

1992. - Neporaženi šampion, američki velemajstor Robert Fišer (Fisher), 11. prvak sveta u šahu, doputovao je u Jugoslaviju da bi se posle više od 20 godina neigranja nakratko vratio šahu. U Beogradu i na Svetom Stefanu odigrao je potom meč s ruskim velemajstorom Borisom Spaskim, kojem je već bio oduzeo titulu svetskog prvaka u meču u Rejkjaviku 1972, i ponovo ga pobedio.

Na današnji dan...

Dogodilo se na današnji dan - 28. jul

- Danas je po pravoslavnom kalendaru praznik Sveti mučenici Kirik i Julita. Ova svetiteljka plemićkog roda ostala je vrlo mlada udovica i živela je sama sa sinom Kirikom. Bila je predana hrišćanka i sina je krstila odmah po rođenju. Kada je Dioklecijan naredio progon hrišćana, Julita je sa detetom pobegla u grad Selevkiju, ali tamo je uhvaćena i izvdena pred sud. Bila je čvrsta u svojoj veri, a sudija je pokušao da je pokoleba držeći u rukama dečaka i milujući ga. Kirik je vikao i otimao se, pa ga je sudija u besu bacio niz kamene stepenice. Dečak izdahnu, a njegova majka zablagodari Gospodu što joj je sina udostojio mučeničkog venca. Julita je posečena posle mnogih muka 304. godine. Deo čudotvornih moštiju ovih svetitelja nalazi se u Ohridu u crkvi Svete Bogorodice Bolničke.

1330. - Srpski kralj Stefan Dečanski je kod Velbužda do nogu potukao vojsku bugarskog cara Mihajla Šišmana i tako onemogućio njegov dogovor s romejskim (vizantijski) carem Andronikom III Paleologom da Bugarska i Romeja zajednički napadnu Srbiju i okončaju njenu vojnu nadmoć na Balkanskom poluostrvu.

1586. - Ser Thomas Harriot doneo je krompir u Evropu.

1750. - Umro je Johan Sebastijan Bah, nemački kompozitor, jedan od najznačajnijih stvaralaca u istoriji muzike. U svoje vreme više je cenjen kao orguljaš nego kao kompozitor. Tek je Feliks Mendelson izvođenjem njegove "Pasije po Mateju" otkrio njegov muzički genije. Bahovo stvaralaštvo znači raskidanje sa srednjevekovnim misticizmom, kao i vrhunac i završetak baroknog polifonog stila. Komponovao je preludijume, fuge, tokate za orgulje, svite, violinske koncerte, svetovne i duhovne kantate i dr. Glavna dela: "Dobro temperovani klavir", "Umetnost fuge" za klavir, "Brandenburški koncerti"...

1794. - Giljotiniran je Maksimilijan Robespjer, jedan od najznačajnijih vođa Francuske buržoaske revolucije i vođa najrevolucionarnije partije svoga vremena - Jakobinaca. Uz njega su na giljotini završili i njegovi najbliži saradnici: Sen Žist, Leb, Kuton...

1821. - Peru je proglasio nezavisnost od Španije.

1830. - U Julskoj revoluciji u Francuskoj oboren je kralj Šarl X, a na presto je došao Luj Filip.

1899. - Rođen je srpski književni i pozorišni kritičar Velibor Gligorić, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1965. do 1971. Uređivao je više časopisa, iskazavši se kao zastupnik realizma i oštar polemičar. Dela: "Kritike", "Lica i maske", "Matoš - Dis - Ujević", "Pozorišne kritike", "Srpski realisti", "Ogledi i kritike", "U vihoru", "Branislav Nušić", "Portreti", "Senke i snovi", "Knjiga života", "Kuća smrti".

1900. - Louis Lassing iz Konektikata postao je tvorac prvog hamburgera.

1914. - U Americi je prvi put odigran fokstrot, okretna igra u 4/4 taktu.

1933. - U Njujorku je dostavljen prvi muzički telegram.

1941. - U odmazdi za požare u nemačkim garažama, Nemci su u Beogradu u Drugom svetskom ratu streljali više od 120 ljudi, mahom Jevreja i pripadnika narodnooslobodilačkog pokreta.

Dogodilo se na današnji dan - 6. avgust

1796. - U Cetinju je Skupština crnogorskih starešina izglasala "Stegu", prvi pisani zakonski akt u Crnoj Gori kojim je izražen opštecrnogorski karakter oslobodilačke borbe protiv Turaka. Uskoro je formiran i centralni organ vlasti - Praviteljstvo suda crnogorskog i brdskog i izglasan prvi crnogorski zakon koji je, zajedno sa "Stegom", činio političku platformu za stvaranje crnogorske države.

1807. - Dositej Obradović je u Prvom srpskom ustanku iz Zemuna došao u Beograd posle putovanja u Beč, Pariz, London i Rusiju. Mnogo Beograđana sišlo je na pristanište, a gradski topovi objavili su dolazak Dositeja, koji je ubrzo otpočeo veliki prosvetiteljski posao u oslobođenoj Srbiji.

1860. - Rođen je srpski političar i filolog Ljubomir Stojanović, sekretar Srpske kraljevske akademije, koji je 1921. s Jašom Prodanovićem osnovao Republikansku stranku i bio njen prvi predsednik. Prethodno je kao pripadnik Samostalne demokratske stranke više puta bio ministar prosvete i jednom premijer. Dela: monografija "Život i rad Vuka Stefanovića Karadžića", stari srpski pisani spomenici "Miroslavljevo jevanđelje", "Stari srpski natpisi i zapisi" (šest knjiga), stari letopisi, dela Vuka Karadžića, uključujući "Vukovu prepisku", udžbenici gramatike, studije o starim srpskim štamparijama, o srpskim crkvama u 15. i 16. veku, o arhiepiskopu Danilu.

1881. - Rođen je Aleksandar Fleming, engleski bakteriolog i profesor Londonskog univerziteta. Godine 1928. Fleming je otkrio da gljivice plesni sprečavaju rast i razvoj nekih mikroorganizama. Ovo otkriće nazvao je Penicilium Notatum. Međutim, tek četrdesetih godina ovog veka, penicilin je, zaslugom nastavljača Flemingovog učenja, prvi put upotrebljen kao antibiotik u lečenju nekih bolesti. Za otkriće penicilina Fleming je 1945. godine dobio Nobelovu nagradu.

1890. - U zatvoru "Auburn" u Njujorku, izvršeno je prvo pogubljenje na električnoj stolici. Pogubljen je William Kemmler, koji je osuđen za ubistvo svoje ljubavnice Matilde Ziegler. Pogubljenje električnom strujom kao oblik pogubljenja ideja je stomatologa Dr Alberta Southwicka iz 1881. godine, a prvu električnu stolicu konstruisao je električar zatvora "Auburn", Edwin R. Davis.

1897. - Rođen je slikar Milo Milunović, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu i član Srpske akademije nauka i umetnosti. Slikarstvo je učio u Firenci kod čuvenog Đakometija. Posle Prvog svetskog rata, desetak godina živeo je u Parizu, gde je izlagao samostalno i na zajedničkim izložbama. U Beograd se vratio 1932. godine. Njegov slikarski opus obuhvata mrtvu prirodu, predele, kompozicije i portrete. Takođe je radio i monumentalne freske i mozaike. Karakteriše ga arhitektonska jasnoća kompozicije i forme, kao i prefinjen kolorizam. Milo Milunović umro je 1967. godine.

1903. - Rudari Senjskog okruga organizovali su štrajk rudara u Srbiji. U znak sećanja na taj dan, danas je Dan rudara Srbije.

1945. - Nad pučinom Pacifika letele su tri američke tvrđave tipa B-29. Cilj leta bio je japanska pomorska baza Hirošima. Sa bombarderom "Strejt Fles" prvi je na Hirošimu stigao major Klod Izerli. Za njim je doleteo pukovnik Tibets na bombarderu "Enoca Gej" koji je montirao upaljač na atomsku bombu. Bomba je bačena u 8 časova i 16 minuta. Grad je bio potpuno razoren, stradale su desetine hiljada ljudi, a od posledica atomskog zračenja ljudi su umirali od leukemije i na potomstvu ozračenih roditelja došlo je do genetskih patoloških promena. Tri dana kasnije, druga američka atomska bomba bačena je na grad Nagasaki.

Dogodilo se na današnji dan - 7. avgust

1498. - Kolumbo je otkrio Karpiska ostrva.

1782. - Džordž Vašington kreirao je orden "Purpurno srce", najstarije američko vojno odličje. Dodeljuje se posthumno vojnicima koji su poginuli u ratu ili za života ranjenima u vojnim sukobima.

1820. - Zasađen je prvi krompir na Havajima.

1859. - Rođen je srpski glumac, reditelj i pisac pozorišnih komada, humorističkih feljtona i komedija Ilija Stanojević, poznat kao Čiča Ilija, najpopularniji komičar svog vremena, izuzetno omiljen glumac živog i spontanog humora i bogatog duha. Izuzev četiri godine u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu, celu karijeru proveo je u Narodnom pozorištu u Beogradu. Napisao je lakrdiju s pevanjem "Dorćolska posla", a s Jankom Veselinovićem komediju s pevanjem "Potera". Takođe je ostavio snažan pečat na beogradske boeme koji su se okupljali u Skadarliji. Publiku je posebno oduševljavao ulogama Papa Naska u "Dorćolskim poslima", Kir Janje u istoimenoj komediji, Vula Pupavca u "Podvali", Kalče u "Ivkovoj slavi", Srete čizmara u "Zloj ženi", Štancike u "Izbiračici", Falstafa u "Veselim ženama", Tkača Cedulje u "Snu letnje noći", Polonija u "Hamletu", Kasija u "Juliju Cezaru", ulogama u "Uobraženom bolesniku" i "Građaninu kao plemiću".

1876. - Rođena je Mata Hari (pravo ime Margaretha Geertruida Zelle), igračica, poreklom Holanđanka, inače u istoriji upamćena kao nemačka špijunka u Prvom svetskom ratu. Osuđena je i streljana u Francuskoj.

1959. - Američki satelit Explorer 6 načinio je prve snimke Zemlje iz vasione.

1970. - Održan je prvi turnir u šahovskom meču sa kompjuterom.

1989. - Umrla je srpska pozorišna rediteljka Mira Trailović, godinama jedna od najdominantnijih ličnosti našeg i svetskog teatra. Osnovala je 1956. Atelje 212, a potom i BITEF (Beogradski internacionalni teatarski festival), čiji je umetnički direktor bila od 1967. do smrti. Bila je i umetnički direktor Međunarodnog pozorišnog festivala u francuskom gradu Nansi 1983. i 1984. Kao reditelj, predstavila je beogradskoj publici prvi put najznačajnija imena svetske pozorišne avangarde poput Ežena Joneska (Eugene Ionesco), Žana Pola Sartra (Jean Paul Sartre), Edvarda Olbija (Edward Albee), Tomasa Eliota (Thomas), Stanislava Vitkjeviča (Stanislaw Witkievwicz), a na scenu je postavila i hipi-mjuzikl "Kosa".

Dogodilo se na današnji dan - 8. avgust

1217. - Prvog srpskog kralja Stefana Nemanjića krunisao je njegov brat monah Sava, koji je dve godine kasnije postao prvi srpski arhiepiskop. Svečanom činu krunisanja - posle kojeg je Stefan nazvan Prvovenčani - prisustvovali su svi srpski vlastelini i crkveni velikodostojnici.

1786. - Prvi put je osvojen vrh Mon Blan.

1815. - Napoleon Bonaparta prognan je na ostrvo Sveta Jelena.

1832. - Rođen je srpski pisac i slikar Đura Jakšić, najizrazitiji predstavnik romantizma u srpskoj književnosti i jedan od najdarovitijih srpskih slikara 19. veka. Pisao je lirsku, rodoljubivu, satiričnu, socijalnu i epsku poeziju. Slikarstvo je učio u Segedinu, Temišvaru, Pešti, Velikom Bečkereku (sadašnji Zrenjanin), Beču i Minhenu. Potom je bio učitelj u mnogim mestima u Srbiji i predavao crtanje u Kragujevcu, Požarevcu i Jagodini. Nemirnog, slobodoljubivog i buntovnog duha, često je proganjan i otpuštan iz službe. Strastan, plahovite mašte i plamenih emocija, buntovan i slobodoljubiv, pisao je s romantičarskim patosom pesme o slobodi i stihovane lirske ispovesti. Njegove pesme "Na Liparu", "Ponoć", "Mila", "Otadžbina", "Ja sam stena", "Noć u Gornjaku", "Padajte braćo" - predstavljaju vrhunske domete srpske romantičarske poezije. Napisao je i drame u stihovima "Seoba Srbalja", "Jelisaveta, knjeginja crnogorska" i "Stanoje Glavaš" i oko 40 pripovedaka.

1876. - Tomas Edison patentirao je mimeograf, aparat za umnožavanje pisanih stvari.

1879. - Rođen je Emilijano Zapata, meksički revolucionar, vođa seljačkog pokreta za agrarnu reformu u meksičkoj revoluciji (1910-1917).

1900. - U Bostonu je odigran prvi meč Dejvis kupa.

1905. - Umro je srpski istoričar i sveštenik Ilarion Ruvarac, osnivač srpske kritičke istorijske škole, član Srpske kraljevske akademije. Obavio je pionirski posao kritičkog istorijskog istraživanja, suzbijajući nenaučne postupke u proučavanju srpske istorije. Napadao je neznanje i šarlatanstvo i bio rezervisan prema narodnom predanju kao istorijskom izvoru. Bio je profesor i rektor Bogoslovije u Sremskim Karlovcima, a od 1882. arhimandrit fruškogorskog manastira Grgeteg. Dela: "Odlomci o grofu Đorđu Brankoviću i Arseniju Crnojeviću patrijarhu", "O knezu Lazaru", "Montenegrina", "O pećkim patrijarsima", "Kraljice i carice srpske".

1909. - Sedište Republičkog seizmološkog zavoda useljeno je u zgradu koju je projektovao arhitekta Momir Korunović u Tašmajdanskom parku. Dan nakon što je Zavod useljen u ovu zgradu, zabeležen je prvi potres. Zgrada je od tada doživela tri proširenja, poslednje 1939. godine; od tada je malo toga promenjeno i na zgradi i oko nje.

1930. - Umro je srpski glumac, reditelj i pisac pozorišnih komada, humorističkih feljtona i komedija Ilija Stanojević, nazvan Čica Ilija, najpopularniji komičar svog vremena, omiljen glumac živog i spontanog humora i bogatog duha. Izuzev četiri godine u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu, celu karijeru proveo je u Narodnom pozorištu u Beogradu. Napisao je lakrdiju s pevanjem "Dorćolska posla", a s Jankom Veselinovićem komediju s pevanjem "Potera". Takođe je ostavio snažan pečat na beogradske boeme koji su se okupljali u Skadarliji. Publiku je posebno oduševljavao ulogama Papa Naska u "Dorćolskim poslima", Kir Janje u istoimenoj komediji, Vula Pupavca u "Podvali", Kalče u "Ivkovoj slavi", Srete čizmara u "Zloj ženi", Štancike u "Izbiračici", Falstafa u "Veselim ženama", Tkača Cedulje u "Snu letnje noći", Polonija u "Hamletu", Kasija u "Juliju Cezaru", ulogama u "Uobraženom bolesniku" i "Građaninu kao plemiću".

1941. - Na Kosmaju je u Drugom svetskom ratu iz zasede ubijen srpski revolucionar Branko Krsmanović, španski borac, član Glavnog štaba narodnooslobodilačkog pokreta Srbije i organizator prvih partizanskih jedinica u Šumadiji. Studirao je u Beogradu i Pragu, odakle je kao dobrovoljac otišao u Španiju. Preživeo je ranjavanje u Španskom građanskom ratu, gde je bio politički komesar Protivtenkovske baterije formirane od jugoslovenskih dobrovoljaca. Posmrtno je proglašen narodnim herojem.

1984. - Američki atletičar Karl Luis dobio je treću zlatnu olimpijsku medalju, pobedivši u trčanju na 200 metara.

Dogodilo se na današnji dan - 2. septembar

490. p. n. e. - Ratnik Fidipides pretrčao je rastojanje od Maratonskog polja do Atine kako bi saopštio pobedu Grka nad Persijancima. U spomen na taj događaj, ustanovljena je kao atletska disciplina - maratonska trka. Dužina pređenog puta uzeta je za dužinu maratonske trke (42 kilometra i 195 metara) i svrstana je u program svih većih međunarodnih takmičenja. Zbog različitog terena koji se bira za maratonske trke, zvanični rekordi se ne vode, ali se ipak među najbolje maratonce svih vremena ubraja Čeh Emil Zatopek.

31. p. n. e. - U bici kod Akcijuma, Oktavijan je ostvario odlučujuću pobedu nad snagama Marka Antonija i Kleopatre.

1547. - Umro je Fernando Kortes, španski konkvistador, poznat po tome što je, zahvaljujući upotrebi vatrenog oružja i svojim sposobnostima, sa oko 700 vojnika osvojio Meksiko i uništio carstvo Asteka.

1829. - Sklopljen je Jedrenski mir između Rusije i Otomanskog carstva, kojim su se Turci obavezali da Srbiji vrate šest okupiranih nahija iz Karađorđeve Srbije i priznaju autonomiju Grčke.

1877. - Rođen je Milan Nedić, general, predsednik srpske vlade u periodu nemačke okupacije u Srbiji. Do Drugog svetskog rata, bio je načelnik Generalštaba i ministar vojske i mornarice.

1910. - Rođen je srpski pisac Skender Kulenović, član Srpske akademije nauka i umetnosti, autor potresne poeme "Stojanka majka Knežepoljka", koju je kao učesnik narodnooslobodilačkog rata stvorio u jeku najžešćih borbi. Posle Drugog svetskog, rata bio je direktor Drame u sarajevskom pozorištu i urednik beogradske izdavačke kuće "Prosveta". U književnosti se pojavio 1927. vencem od pet soneta "Ocvale primule". Ostala dela: roman "Ponornica", poeme "Ševa", "Zbor derviša", drama "Svjetlo na drugom spratu", komedije "Đelidba", "Večera".

1937. - Umro je Pjer de Kuberten, idejni i organizacioni tvorac prvih savremenih olimpijskih igara po ugledu na stare grčke olimpijade. Njegovim nastojanjem, organizovane su prve Olimpijske igre u Atini 1896. godine.

1945. - Japanci su se formalno predali saveznicima u Drugom svetskom ratu.

1945. - Nekoliko sati nakon što je Japan kapitulirao u Drugom svetskom ratu, Ho Ši Min je proglasio nezavisnost Vijetnama od Francuske.

Dogodilo se na današnji dan - 22. decembar

1858. - Rođen je Đakomo Pučini, italijanski kompozitor opera koje su osvojile svet: "Manon Lesko", "Toska", "Madam Baterflaj", "Devojka sa Zapada"... Najistaknutiji je predstavnik verizma u italijanskoj muzici. Komponovao je i koncertne kompozicije, ali sa mnogo manje uspeha.

1870. - Pjer Žil Jansen, francuski astrofizičar, otisnuo se u vazduh u balonu kako bi dalje izučavao pomračenje Sunca. On je dve godine ranije, za vreme posmatranja Sunčevog potpunog pomračenja, prvi otkrio način za posmatranje protuberanaca i prvi ih je posmatrao oko nepomračenog Sunca.

1882. - Tomas Edison izumeo je električne sijalice na žici kao ukras za jelku.

1962. - Postignut je milioniti koš u NBA ligi.

1984. - Madonin singl "Like a Virgin" dospeo je na prvo mesto top-lista i tu ostao šest nedelja.

1989. - Posle 23 godine diktature, Rumuni su svrgnuli sa vlasti Nikolaja Čaušeskua.

1993. - Umro je srpski pisac i likovni kritičar jevrejskog porekla Oto Bihalji Merin, koji je s bratom Pavlom 1928. osnovao izdavačku kuću "Nolit" i uređivao književno-politički časopis "Nova literatura". Zbog procesa Otokaru Keršovaniju, bio je prinuđen da emigrira i u Nemačkoj je uređivao časopis proleterskih pisaca "Linkskurve". Kao aktivni antifašista, 1933. je u Parizu osnovao Institut za borbu protiv fašizma, a 1936. je otišao u Španiju, gde se na strani republikanaca borio protiv fašističkih snaga Fransiska Franka. Likovnim i književnim studijama znatno je doprineo tumačenju i shvatanju savremenog stvaralaštva. Dela: roman "Doviđenja u oktobru", eseji i umetnička kritika "Osvajanje neba", "Misli i boje", "Susreti sa mojim vremenom", "Jugoslovenska skulptura XX veka", "Graditelji moderne misli", "Naivna slika sveta", "Prodori moderne umetnosti", "Kraj umetnosti u doba nauke?", "Maske sveta", "Re-vizija umetnosti", "Modern German Art", "Goja i mi", "Kapričosi", "Užasi rata", "Anri Ruso, život i delo" (sa suprugom Lizom), monografije "Krsto Hegedušić", "Gabrijel Stupica", "Bogosav Živković", "Vangel Naumovski", delo o Španskom građanskom ratu "Španija između smrti i rađanja".

Dogodilo se na današnji dan - 24. decembar

1838. - Osam godina pošto je hatišerifom priznao Srbiji unutrašnju samoupravu, turski sultan Mahmud II je uz podršku Rusije privremeno ograničio vlast srpskog kneza Miloša Obrenovića.

1863. - Rođen je srpski državnik Ljuba Davidović, jedan od prvaka Radikalne stranke Srbije. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu i bio dobrovoljac u srpsko-bugarskom ratu 1885, a 1901. je s Jašom Prodanovićem osnovao Samostalnu radikalnu stranku, za čijeg predsednika je izabran 1912. Ministar prosvete prvi put je postao 1904, a na tom položaju bio je i od 1914. do 1917. u vladi Nikole Pašića i treći put 1918. Jedan je od tvoraca Krfske deklaracije. Posle stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1919, postao je predsednik novostvorene Demokratske stranke, iste godine premijer, a vladu je drugi put sastavio 1924.

1871. - U čast otvaranja Sueckog kanala, u Domu opere u Kairu premijerno je izvedna opera "Aida" Đuzepea Verdija.

1883. - Rođen je srpski slikar Stojan Aralica, član Srpske akademije nauka i umetnosti, majstor s izrazitim osećanjem za boju. Posle studija u Minhenu, Rimu i Parizu, proputovao je Španiju, severnu Afriku i Italiju i dugo je živeo u Parizu, a od 1948. u Beogradu. Najčešće je slikao predele i mrtvu prirodu, u početku pod uticajem minhenske škole i pariske škole Andre Lota, da bi potom stil izgradio na iskustvima postimpresionista, stvarajući slike koje odlikuje naglašeno osećanje za boju i prozračna atmosfera. U poslednjoj fazi stvaralaštva približio se lirskoj apstrakciji.

1889. - Daniel Stover i William Hance patentirali su bicikl sa pedal-kočnicama.

1920. - Poslednji javni nastup italijanskog operskog pevača Enrika Karuza.

1944. - U Novom Sadu je počeo da izlazi dnevnik "Sabad Vajdašag", list mađarske nacionalne manjine u Jugoslaviji, koji je u septembru 1945. preimenovan u "Mađar so".

1951. - Ujedinjeno kraljevstvo Libije dobilo je nezavisnost od Italije posredstvom Ujedinjenih nacija.

Dogodilo se na današnji dan - 30. decembar

1864. - Rođen je srpski slikar Marko Murat, osnivač Umetničke zanatske škole u Beogradu, koji je počeo kao realista, ali se kasnije približio impresionistima. Slikarsku akademiju završio je u Minhenu. U srpsko slikarstvo uneo je nova umetnička shvatanja i razvio interesovanje za probleme svetlosti. Snažno je uticao na stvaranje slikarske Beogradske škole. Slikao je portrete, istorijske kompozicije, predele. Njegova najznačajnija dela nalaze se u Narodnom muzeju u Beogradu: "Doček cara Dušana u Dubrovniku", "Proleće", "Cveti", "Konavoka", "Dum Ante", "Dubrovnik".

1865. - U Bombaju je rođen Radjard Kipling, engleski književnik. Objavio je veliki broj knjiga pesama, pripovedaka i romana. Iako je rado pisao o deci i za decu ("Izistinske priče", 1902), kao i priče o životinjama ("Knjiga o džungli", 1894/95), on je prevashodno pesnik "britanskog imperijalizma". Teme njegovih pripovedaka i romana najčešće su iz angloindijskog društvenog života ("Kim", 1901) i britanske trgovačke i ratne mornarice. Dobio je 1907. godine Nobelovu nagradu za književnost.

1906. - Iran je postao ustavna monarhija.

1916. - Ruski plemići, monarhisti, predvođeni knezom Jusufovim, ubili su Grigorija Raspućina, samozvanog proroka, zbog štetnog uticaja koji je imao na rusku carsku porodicu. Raspućin je rođen 1872. godine i u mladosti je bio konjokradica. Godine 1905. došao je u Petrograd i preko sujeverne i razvratne aristokratije dospeo na carski dvor dve godine kasnije. Vršio je veliki uticaj na poslednjeg ruskog cara Nikolaja, a naročito na caricu. Njegov štetan uticaj pokazao se u Prvom svetskom ratu, kada je, okružen nemačkim agentima i aferašima, uticao na smenjivanje i postavljanje vojnih zapovednika i ministara.

1922. - Na Lenjinov predlog obrazovana je savezna ili federativna sovjetska socijalistička država pod nazivom Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika (SSSR), kao socijalistička država radnika i seljaka sa glavnim gradom Moskvom.

1965. - Ferdinand Markos inaugurisan je za predsednika Filipina.

1974. - Grupa Bitlsi zvanično se raspala.

1988. - Jugoslovenski premijer Branko Mikulić i njegova vlada podneli su ostavku na talasu rastućih kritika zbog grešaka, posebno zbog evidentnog neuspeha Vlade da savlada ekonomsku krizu.

1993. - Vatikan je priznao državu Izrael.

Dogodilo se na današnji dan - 31. decembar

- Večeras najveći deo čovečanstva dočekuje Novu godinu. Proslavljanje Nove godine, prema antičkim piscima, potiče od svetkovine rođenja Sunca, a gašenje i paljenje svetla u ponoć podseća na običaj starih Egipćana da u pola noći najave dolazak svetlosti. Stari Persijanci Novu godinu su proslavljali darujući jedni drugima jaja, a Rimljani skupocene poklone. Kao početak Nove godine, 1. januar počeo je da se proslavlja u vreme vladavine rimskog državnika Julija Cezara, a kasnije su to prihvatili i hrišćani. Neki narodi, naročito u Aziji i Africi, Novu godinu ne dočekuju na dan prihvaćen u najvećem delu sveta. Doček Nove godine u sadašnjem smislu kod nas ranije nije postojao. Mladići obučeni u narodnu nošnju obilazili su kuće i pesmom čestitali ukućanima Novu godinu.

1781. - Otvorena je prva banka u SAD-u ("Bank of North America").

1845. - Rođen je srpski državnik Nikola Pašić, jedan od osnivača Radikalne stranke 1881. i njen vođa, tvorac Vidovdanskog ustava 1921, prvog ustava Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Kao student Ciriškog politehnikuma u Švajcarskoj, prišao je socijalistima i prihvatio ideje Svetozara Markovića i njegovog pokreta protiv apsolutističke vladavine dinastije Obrenović. Po povratku u Srbiju, uređivao je socijalistički list "Oslobođenje", a 1878. izabran je u parlament, u kojem se kao opozicioni vođa borio protiv autoritarnog režima Milana Obrenovića, zalažući se za uspostavljanje parlamentarne demokratije. Posle gušenja Timočke bune 1883, koju su u zaječarskom kraju podstakli radikali, emigrirao je i u odsustvu je osuđen na smrt, a kad se kralj Milan 1888. pomirio s radikalima, odlučujuće je doprineo da Srbija dobije veoma liberalan ustav. Ubrzo po abdikaciji kralja Milana u korist sina Aleksandra 1889, postao je predsednik parlamenta, a 1891. premijer. Dominantnu političku poziciju u Srbiji učvrstio je posle dolaska na vlast kralja Petra I Karađorđevića 1903. Premijer je ponovo postao 1904. i potom je još tri puta formirao srpsku vladu, a posle Prvog svetskog rata bio je triput i predsednik vlade Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i uticao je na ključne istorijske događaje. Odlučno se odupro pokušajima Austro-Ugarske da potčini Srbiju, učestvovao je u stvaranju Balkanskog saveza uperenog protiv Otomanskog carstva i bio odan pristalica carske Rusije. Kao premijer i šef diplomatije, predvodio je Srbiju u pobedonosnim balkanskim ratovima 1912. i 1913. i u Prvom Svetskom ratu od 1914. do 1918. Imao je istaknutu ulogu u stvaranju Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, koju je posle rata zastupao 1919. na Versajskoj mirovnoj konferenciji.

1857. - Kraljica Viktorija proglasila je Otavu za novi glavni grad Kanade.

1879. - Tomas Edison priredio je prvu javnu demonstraciju svog novog pronalaska - električne lampe sa ugljenim vlaknom.

1911. - Marija Kiri, profesor fizike i direktor Instituta za radijum u Parizu, dobila je svoju drugu Nobelovu nagradu, ovoga puta za hemiju. Prvu nagradu dobila je 1903. godine, zajedno sa svojim suprugom Pjerom Kirijem, za fiziku.

1935. - Čarls Darou (Charles Darrow) patentirao je društevnu igru "monopol".

1968. - Sovjetski Savez testirao je TU-144 supersonični avion, nekoliko meseci pre anglo-francuskog "konkorda". TU-144 bio je tako sličan "konkordu" da ga je zapadna štampa prozvala "konkordski".

1971. - Televizija Beograd, na prostoru nekadašnje Jugoslavije, emitovala je televizijski program u boji, iz Studija 3 u Aberdarevoj ulici. Time je počeo sa radom Drugi program Televizije Beograd i pojavila se televizija u boji.

1984. - Radživ Gandi postao je premijer Indije nakon smrti svoje majke Indire Gandi.

1997. - Kompanija Microsoft kupila je Hotmail e-mail servis.

Dogodilo se na današnji dan - 2. januar

- Danas je praznik Sveti Ignjatije Bogonosac. Ovaj svetitelj nazvan je Bogonoscem jer je stalno u srcu i na usnama nosio ime Boga živoga, a i zato što ga je, kao malog, Isus Hristos držao na rukama. Po predanju, Gospod je, učeći svoje učenike smernosti, uzeo jedno dete, stavio među svoje učenike i rekao: "Ko se ponizi kao dijete ovo, onaj je najveći u Carstvu nebeskome" (Mat. 18,4). To dete bio je Ignjatije. Kada je odrastao, bio je učenik svetog Jovana Bogoslova, a kasnije episkop u Antiohiji, gde je prvi uveo antifonski način pojanja u crkvi. To je pojanje za dve pevnice, tako da kad na jednoj strani pojanje prestane na drugoj počinje, a ovaj se način svetom Ignjatiju čudotvorno otkrio. U to vreme je car Trajan, prolazeći kroz Antiohiju u ratnom pohodu protiv Persije, čuo za svetog Ignjatija i pokušao da ga, savetima i pretnjama, čak i ponudom senatorske titule, okrene od vere. Kad nije uspeo, naredio je da ga okovanog pošalju u Rim i bace u arenu pred zveri. Težak put od Antiohije do Rima svetitelj je proveo u molitvi i želji da strada za svoga Gospoda. Lavovi su ga rastrgli u rimskoj areni 106. godine. Od svetitelja i mučenika ostalo je samo nekoliko kostiju i njegovo srce ispunjeno ljubavlju za Gospoda Isusa Hrista.

1492. - Kraljevinu Granadu zauzele su hrišćanske snage kralja Ferdinanda V i kraljice Izabele I, čime su Mavri izgubili svoje poslednje uporište u Španiji. Posle pada Granade, Mavri (ili Morisci) naterani su da prime hrišćanstvo ili da napuste Španiju, ali su i pored toga bili podvrgnuti inkvizitorskim progonima.

1839. - Francuski fotograf Louis Daguerre načinio je prvu fotografiju Meseca.

1898. - Rođena je srpska glumica Ljubinka Bobić, koja je 1921. započela karijeru u Beogradu kao tumač uloga naivnih, nestašnih, vragolastih devojaka, osvojivši na prečac gledalište vedrinom i neposrednošću. Tumačeći potom karakterne uloge, iskazala je izuzetno scensko umeće. Njenu karijeru najviše je obeležila nenadmašna interpretacija Živke u "Gospođi ministarki" Branislava Nušića.

1944. - Helikopter je prvi put počeo da se koristi u ratu, i to od strane Britanaca.

1966. - U Španiji je prvi put rođeno jedno jevrejsko dete još od proterivanja Jevreja 1492. godine.

1995. - Naučnici su koristeći teleskop "Keck" na Havajima otkrili najudaljeniju galaksiju, od Zemlje udaljenu približno 15 milijardi svetlosnih godina.

3. januar
-106. - p.n.e. Rođen rimski pisac, filozof, političar i govornik Marko Tulije Ciceron. Zaslužan za prenoÅ¡enje i popularizaciju grčke kulture i najznačajniji predstavnik eklekticizma u filozofiji poslednjeg veka n.e. Ubijen 43. po nalogu Marka Antonija, kog je oÅ¡tro napao u besedama "filipikama".
1795. - Umro je Džosaja Vedžvud (Josiah Wedgwood), poznati engleski keramičar.
1795. - Posle poraza ustanka TadeuÅ¡a KoÅ¡ćuÅ¡kog Pruska, Austrija i Rusija sklopile tajni ugovor o trećoj podeli Poljske.
1815. - Austrija, Velika Britanija i Francuska stvorile vojni savez protiv Pruske i Rusije.
1868. - U Japanu ukinuta institucija Å¡oguna i počela prosvetiteljska era dinastije Meidži. Car Mucuhito uspostavio centralnu carsku vlast, sproveo reforme po evropskom uzoru i otvorio put brzom razvoju Japana.
1875. - Umro francuski leksikograf i enciklopedista Pjer Atanaz Larus, izdavač "Velikog svetskog rečnika XIX veka" u 17 tomova. Izdavačka kuća "Larus" kasnije postala jedna od najpoznatijih u svetu.
1892. - Rodjen je J.R Tolkin (Tolkien), engleski pisac, autor ciklusa romana 'Gospodar prstenova' ('Lord Of The Rings').
1924. - Egiptolog Hauard Karter (Howard Carter) je otkrio u Dolini kraljeva, blizu Luksora, u Egiptu, sarkofag egipatskog faraona Tutankamona.
1926. - Umro čeÅ¡ki pisac Jaroslav HaÅ¡ek, koji je svetsku slavu stekao nedovrÅ¡enim humorističko-satiričnim romanom "Doživljaji dobrog vojnika Å vejka u svetskom ratu". Roman preveden na mnoge jezike, po njemu snimljeno viÅ¡e filmova, adaptiran i za pozornicu.
1931. - Umro francuski marÅ¡al Žozef Žak Sezer Žofr, tvorac ratnog plana Francuske u I svetskom ratu i pobednik bitke na Marni 1914. Krajem 1916. smenjen sa položaja glavnokomandujućeg francuskih armija zbog neuspeha u operacijama 1915. i 1916.
1959. - Aljaska je postala 49. savezna država SAD, kupovinom od Rusije.
1961. - SAD prekinule diplomatske odnose s Kubom.
1967. - Džek Rubi, koji je ubio Lija Harvija Osvalda pre no što je Osvald stigao na sud zbog ubistva predsednika SAD Džona Kenedija, umro u bolnici.
1970. - U Brazavilu usvojen ustav kojim je Kongo-Brazavil proglašen Narodnom Republikom Kongo.
1977. - Međunarodni monetarni fond odobrio Velikoj Britaniji oko četiri milijarde dolara zajma za podrÅ¡ku britanskoj valuti. Najveći zajam u tridesetogodiÅ¡njoj istoriji MMF-a.
1980. - Predsednik SFRJ Josip Broz Tito primljen Klinički centar u Ljubljani. PoÅ¡to operacija na krvnim sudovima nije uspela, 3. februara mu amputirana noga.
1985. - Izraelska vlada je 'vazdušnim mostom' prebacio 12,000 jevreja iz Etiopije u Izrael.
1990. - Panamski general Manuel Antonio Norijega predao se trupama SAD posle 10 dana u vatikanskoj ambasadi. Norijega potom deportovan na Floridu, gde mu je suđeno.
1990. - U železničkoj nesreći na jugu Pakistana poginulo 307 ljudi kada je ekspresni voz udario u teretni.
1992. - Objavljeno 15. primirje u ratu u Jugoslaviji
1993. - Predsednici Rusije i SAD Boris Jeljcin i Džordž BuÅ¡ potpisali sporazum o smanjenju nuklearnog oružja za dve trećine, SALT II.
1994. - U Sibiru se sruÅ¡io ruski putnički avion tupoljev-154. Poginulo svih 124 putnika i članova posade.
1996. - Predstavnici međunarodnih mirovnih snaga u Bosni saopÅ¡tili da je u toj zemlji, po zavrÅ¡etku rata, ostalo četiri do pet miliona mina i da će ćiÅ¡ćenje minskih polja trajati oko 30 godina.
1997. - Å irom Srbije nastavljeni masovni građanski i studentski protesti, uprkos jakim policijskim snagama koje su od 26. decembra 1996. počele da sprečavaju protestne Å¡etnje. Protesti počeli u novembru 1996. zbog falsifikovanja rezultata na lokalnim izborima na kojima je pobedila opoziciona koalicija Zajedno.
2000. - Na prvim parlamentarnim izborima u Hrvatskoj posle smrti predsednika Franje Tuđmana ubedljivo pobedila koalicija opozicionih stranaka, a odziv birača bio je 80 odsto, najveći od 1990, kada su održani prvi viÅ¡estranački izbori.
2001. - Letonski supermaratonac Georg Jermolajev postavio svetski rekord u trčanju na duge staze, pretrčavÅ¡i 5.000 kilometara za 888 časova i 42 minuta. Prvi svetski rekord u novom milenijumu.
2002. - Generalni sekretar Ujedinjenih nacija Kofi Anan odobrio osnivanje suda za ratne zločine tokom desetogodiÅ¡njeg rata u Sijera Leoneu.
2003. - U intervenciji policije na smirivanju uličnih protesta u Karakasu, Venecuela, između grupe simpatizera i protivnika predsednika Uga Čaveza, poginule najmanje dve osobe, a 78 povređeno.
2004. - Egipatski avion boing 737 sruÅ¡io se u Crveno more. Poginulo svih 148 putnika i članova posade, uglavnom Francuza koji su letovali u Egiptu.

Dogodilo se na današnji dan - 4. januar

1494. - Prva srpska štamparija u Cetinju štampala je prvu knjigu na srpskom jeziku - "Oktoih prvoglasnik" Đurđa Crnojevića i štampara Makarija, jednu od najviše korišćenih bogoslužnih knjiga u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Do 1496. godine, Obodska štamparija štampala je i "Oktoih petoglasnik", "Psaltir s posljedovanjem", "Četvorojevanđelje" i "Molitvenik". "Oktoih" (grčki osmoglasnik) je sastavljen od osam krugova crkvenih pesama i osam glasova za pojanje. Knjiga je štampana ćirilicom, u crvenoj i crnoj boji, po ugledu na stare slovenske liturgijske knjige, s utisnutim skromnim ukrasima (tri zastavice, četiri inicijala i vodeni znak vage).

1754. - Osnovan je Univerzitet Kolumbija u Njujorku.

1785. - Rođen je Jakob Grim, nemački filolog, bibliotekar i profesor u Berlinu. Sa bratom Vilhemom izdavao je nemačke narodne bajke i time obratio pažnju naučnika ne samo na narodne umotvorine nego i na narodni govor (dijalekte), dok se do tada proučavao samo književni jezik. Najznačajnije delo mu je "Nemačka gramatika" u četiri sveske. Bio je prijatelj Vuka Karadžića i nemačkoj publici je predstavljao Vukove zbirke, a preveo je kako srpske narodne pesme, tako i Srpsku gramatiku iz 1814. godine.

1842. - U dvorani Teatra na Đumruku, vojni kapelmajstor Josif Šlezinger, kapelnik kneza Miloša Obrenovića, priredio je prvi javni muzički koncert u Beogradu.

1863. - Džejms Plimpton (James Plimpton) iz Njujorka patentirao je rolšue na četiri točkića.

1887. - Tomas Stivens (Thomas Stevens) zavrišo je svoje putovanje oko sveta na biciklu i time postao prvi čovek koji je to učinio, prešavši ukupno 21,700 kilometara.

1890. - Rođen je srpski političar i slikar jevrejskog porekla Moša Pijade, predsednik Skupštine FNRJ. Slikarstvo je učio u Beogradu, Minhenu i Parizu. Posle Prvog svetskog rata, napustio je ideje jugoslovenskog nacionalnog revolucionara, prišao Komunističkoj partiji Jugoslavije i 1921. postao član njenog Izvršnog biroa. Zbog štampanja ilegalnog organa Centralnog komiteta KPJ "Komunist", osuđen je 1925. na 20 godina robije. U zatvoru je preveo "Kapital", "Bedu filozofije" i "Manifest komunističke partije" Karla Marksa. U Crnoj Gori je 1941. u Drugom svetskom ratu bio partijski rukovodilac i taj period istorija nije potpuno osvetlila, posebno njegovu ulogu u fizičkim likvidacijama političkih protivnika. Izradio je 1942. prve propise o radu narodnooslobodilačkih odbora, na Drugom zasedanju AVNOJ-a krajem novembra 1943. u Jajcu bio je potpredsednik Predsedništva, a 5. novembra je u tom gradu osnovao Novinsku agenciju Tanjug.

1892. - Rođen je srpski pisac i istoričar književnosti Milan Bogdanović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Uređivao je list "Republika" i časopise "Danas", "Srpski književni glasnik", "Književne novine". Bio je upravnik Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu i Narodnog pozorišta u Beogradu i predavač na Filozofskom fakultetu i Fakultetu likovnih umetnosti. Celokupna njegova dela objavljena su u višetomnoj knjizi "Stari i novi".

1965. - Umro je T. S. Eliot, pesnik, kritičar i esejist. Rođen je u SAD, gde je završio filozofske studije, a potom je živeo i radio u Engleskoj kao pisac i književni urednik jedne izdavačke kuće. Njegovo prvo značajno delo, poema "Pusta zemlja" (1922), predočava razočaranje generacije posle 1918, kao i šturost i jalovost moderne civilizacije. Otada je objavio veći broj pesama u kojima kombinuje poetski metod starijih engleskih pesnika, uglavnom 17. veka, i modernih simbolista. Objavio je i veći broj eseja iz oblasti književne kritike, naročito starije poezije, a njegov časopis "Krajterion" vršio je, tokom 17 godina izlaženja, znatan književni uticaj. Poetske drame "Ubistvo u katedrali", "Porodični sastanak" i "Koktel-partija" - imale su znatan književni i pozorišni uspeh. Dobio je Nobelovu nagradu za književnost 1948. godine.

Dogodilo se na današnji dan - 5. januar

- Dva dana pred Božić je Tucindan. U našem narodu toga dana se kolje "pečenica" (ili "božićnjar") kojom će se sva čeljad na Božić omrsiti, posle dugog šestonedeljnog posta. Ovaj običaj vodi poreklo od rođenja Isusa Hrista, kada su vitlejemski pastiri otišli u pećinu vitelejemsku i poklonili se tek rođenom Isusu. Sveto predanje, koje se čuva u Svetoj crkvi, svedoči da su tada pastiri na dar Hristu odneli jagnje. Danas se na Tucindan priprema "pečenica" ili "božićnjar", peče se na Badnje veče, a jede na Božić kao prva mrsna hrana. Budući da se "božićnjar" u davna vremena nije klao, no tucao krupicom soli ili ušicama sekire, taj dan se i danas zove Tucindan. "Božićnjar" je kod nas prase, a ne jagnje.

1524. - Umro je Marko Marulić, humanist i renesansni pisac. Njegova filozofsko-moralistička dela na latinskom jeziku bila su u svoje vreme mnogo čitana, preštampavana i prevođena u mnogim zapadnoevropskim zemljama. Od njegovih dela na narodnom jeziku najbolji je moralističko-alegorijski ep "Judita" (štampan 1521), a zatim spev "Suzana". Bavio se izučavanjem klasične kulture i slikarstvom.

1834. - U Kragujevcu su izašle "Novine serbske", prvi srpski informativni list štampan u zemlji, službeno glasilo kneževine Srbije. Prvi urednik, Dimitrije Davidović, jedan od najučenijih Srba tog vremena, ubrzo je smenjen zbog protivljenja autokratiji kneza Miloša Obrenovića.

1881. - Rođen je srpski pravoslavni teolog i besednik Nikola Velimirović, poznat po monaškom imenu Nikolaj, episkop žički i ohridski od 1919. do 1944, prema mnogima najumniji srpski monah posle Svetog Save. Po završetku studija teologije u Švajcarskoj, doktorirao je teologiju na Univerzitetu u Bernu, posle čega je diplomirao filozofiju na engleskom univerzitetu Oksford i doktorirao u Ženevi. Po povratku u Srbiju, postao je predavač na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu, 1909. se zamonašio, a potom je završio Duhovnu akademiju u Petrogradu. Prvi svetski rat proveo je na Zapadu kao izaslanik srpske vlade, objašnjavajući zapadnoj javnosti i vladama suštinu pravedne oslobodilačke srpske borbe protiv austrougarske carevine. Između dva svetska rata osnovao je Pravoslavnu narodnu hrišćansku zajednicu, poznatu kao Bogomoljački pokret, da bi zaštitio narod od agresivne sektaške propagande. Pokrenuo je obnovu manastira, posebno u Ovčarsko-kablarskoj klisuri, nazvanoj Srpska Sveta Gora. Znatno je doprineo sprečavanju jugoslovenske vlade da prihvati Konkordat s Vatikanom. Nemci mu nisu oprostili ulogu u obaranju Trojnog pakta krajem marta 1941, pa su ga u Drugom svetskom ratu, čim su okupirali Jugoslaviju, konfinirali u manastir Ljubostinja, a potom u manastir Vojlovica. S patrijarhom Gavrilom (Dožić), zatočen je 1944. u logor Dahau i oni su bili jedina dva crkvena velikodostojnika u Evropi poslata tokom rata u koncentracioni logor. Kao nepomirljivi protivnik komunizma, posle oslobođenja Jugoslavije nije se vratio u otadžbinu, smatrajući da će narodu više pomoći u emigraciji. "Kada kuća gori, požar se gasi spolja", često je govorio. Umro je 1956. u ruskom manastiru svetog Tihona u Saut Kananu u Pensilvaniji (SAD), a sahranjen je na srpskom narodnom groblju pored manastira Svetog Save u Libertvilu. Mošti su mu prenesene u zavičaj 1991. Dela: "Religija Njegoševa", "Besede pod Gorom", "Iznad greha i smrti", "Duša Srbije", "Srbija u svetlosti i mraku", "Duhovni preporod Evrope", "Agonija crkve", "Reči o Svečoveku", "Molitve na jezeru", "Omilije", "Ohridski prolog", "Teodul", "Srpski narod kao Teodul", "Srednji sistem", "Indijska pisma", "Mudra igumanija ljubostinjska", "Stoslov o ljubavi", "Hriste, dođi u Aziju", "Indijski Savle", "Kasijana", "Zemlja nedođija", "Žetve Gospodnje", "Divan", "Jedini Čovekoljubac" (nedovršeno).

1916. - Pred Medovskim zalivom u Albaniji u Prvom svetskom ratu je posle eksplozije potonuo italijanski brod Brindizi s jugoslovenskim iseljenicima iz Kanade i SAD koji su pohitali da pomognu Srbiji i Crnoj Gori u ratu s Centralnim silama. Dobrovoljci su mahom bili Srbi (Crnogorci, Hercegovci i Ličani) i izvestan broj Slovenaca. U eksploziji je poginulo ili se utopilo 390 dobrovoljaca, a 102 su spasena.

1916. - Austrougarski generalštab je u Prvom svetskom ratu naredio ofanzivu na Crnu Goru. Uprkos odlučnom otporu 60.000 slabo opremljenih boraca, austrougarske trupe su posle jedne sedmice zauzele Cetinje i do 1918. držale Crnu Goru pod okupacijom.

1942. - Na osnovu sporazuma s nacističkom Nemačkom, Prvi korpus bugarske fašističke vojske je u Drugom svetskom ratu započeo okupaciju jugoistoka Srbije. Oko 25.000 bugarskih vojnika zamenilo je Nemce u tom delu Srbije, a iz Niške Banje je terorom nad srpskim civilima rukovodio štab Korpusa.

1991. - Umro je srpski pisac Vasko Popa, član Srpske akademije nauka i umetnosti, najprevođeniji srpski pesnik u drugoj polovini 20. veka. Nazivan je jezičkim čudotvorcem i poslednjim velikim originalnim pesnikom. Dela: zbirke pesama "Kora", "Nepočin-polje", "Sporedno nebo", "Uspravna zemlja", "Vučja so", "Živo meso", "Kuća nasred druma", "Rez", antologija narodnih umotvorina "Od zlata jabuka", antologija poetskog humora "Urnebesnik".

Dogodilo se na današnji dan - 13. januar

1559. - Engleska kraljica Elizabeta I krunisana je u Vestminsterskoj opatiji.

1785. - Džon Volter (John Walter) izdao je prvi broj novina "London Times".

1806. - Rođen je srpski pisac Jovan Sterija Popović, prvi srpski komediograf, koji je u delima ismevao mane tadašnjeg društva, naročito pomodarstvo, pokondirenost i nadriučenost. Posle završetka studija prava u Kežmarku u Slovačkoj, radio je kao advokat u rodnom Vršcu, potom je prešao u Srbiju i postao profesor prava na Liceju, prvo u Kragujevcu pa u Beogradu. Kao načelnik ministarstva prosvete Srbije, obavio je pionirski rad u organizovanju školstva, pokrenuo inicijativu za osnivanje Akademije nauka, Narodne biblioteke i Narodnog muzeja. Učestvovao je u organizovanju prvog beogradskog teatra koji je otvoren izvođenjem njegove tragedije "Smrt Stefana Dečanskog". U početku je pisao pod uticajem Lukijana Mušickog i Milovana Vidakovića, ali je "Romanom bez romana" napustio romantičarsku i avanturističku književnost. Ostala dela: komedije "Laža i paralaža", "Pokondirena tikva", "Zla žena", "Tvrdica ili Kir-Janja", "Rodoljupci", zbirka pesama "Davorje".

1854. - Entoni Fos (Anthony Foss) patentirao je harmoniku.

1930. - Prvi put se pojavio strip sa Mikijem Mausom.

1941. - Engleski književnik irskog porekla, Džejms Džojs, pored Virdžinije Vulf i Vilijema Foknera najreprezentativniji predstavnik modernog psihološkog romana ili romana toka svesti, preminuo je u 59. godini. Pisao je pesme, pripovetke i romane. Čuvena je njegova mladalačka zbirka pripovedaka bližih naturalizmu nego modernoj prozi "Dablinci", kao i roman "Portret umetnika u mladosti", koji se često smatra najharmoničnijim i u celini uzev najuspelijim Džojsovim delom, štaviše remek-delom modernog izraza. Iako sam naslov romana upućuje na umetnikov autoportret - i to portret mladog Džojsa u Dablinu - posredi je, naravno, fikcionalna umetnička tvorevina, a ne puka autobiografija, bez obzira na obilje autobiografske građe. Pripovest o sebi, odnosno o Stivenu Dedalusu, Džojs će nastaviti u "Uliksu", ključnom remek-delu modernizma u 20. veku - i jednom od najkontroverznijih dela svetske književosti, romanu u kome mnogi vide kraj romana, roman čija je svrha da dokrajči sve romane, a sam autor knjigu koju samo jedna prozirna stranica deli od ludila - gde će centralni junak Stiven donekle izgubiti svoje prisne, lične osobine i postati suptilan intelektualac uopšte, da bi u "Fineganovom bdenju", u Irvikerovom snu, postao "svako", predstavnik svekolikog ljudskog roda.

1991. - Na Svetskom prvenstvu u australijskom gradu Pert jugoslovenski vaterpolisti osvojili su zlatnu medalju. Jugoslavija je prvi put postala prvak sveta u vaterpolu u Madridu 1987.

1997. - U centru Beograda se na dočeku Nove godine po Julijanskom kalendaru, poznate kao Srpska nova godina, u organizaciji beogradskih studenata i koalicije opozicionih partija "Zajedno", okupilo najviše ljudi na jednom mestu u istoriji grada - procenjeno je da je proslavi prisustvovalo između 500.000 i 700.000 Beograđana.

..danas je jedan od najvecih praznika u Srba,Bogojavljanje[You must be registered and logged in to see this image.]
Bogojavljanje je jedan od petnaest najvećih hrišćanskih praznika, koji predstavlja objavljivanje Bogočoveka i uvođenje Hrista u mesijansku misiju. Toga dana se, prema Bibliji, posle krštenja Isusa Hrista u reci Jordan, koje je obavio Jovan Krstitelj, Sveti Duh u vidu goluba spustio na rame Isusovo i začuo se glas Boga Oca s neba. Tako se Bog javio u tri ličnosti: Oca, Sina i Svetog Duha.

Bogojavljenje se obeležava 19. januara i to je fiksni praznik, odnosno ne menja se iz godine u godinu. Toga dana se završavaju takozvani nekršteni dani, kada se ne vrši obred krštenja, jer ni Isus Hristos nije bio kršten. Na Krstovdan, uoči Bogojavljenja, kao i na sam praznik, posle liturgije, vrši se veliko osvećenje vode u hramu, ili u porti hrama. Ta voda se uzima i nosi kući. Čuva se kao čudotvorna sveta dragocenost. Veruje se da ako se tom vodom poškropi kuća radi osvećenja, to će je zaštiti od demona i ostalih nečistih sila. Pije se tokom cele godine radi isceljenja i zaštite od svih bolesti, očišćenja od zlih strasti i radi oproštaja grehova, očišćenja duše i tela.

Vernici se, na Bogojavljenje, pozdravljaju rečima "Hristos se javi" a otpozdravljaju sa "Vaistinu se javi". Od Božića do Bogojavljenja se ne posti, ali se dan uoči Bogojavljenja, na Krstovdan, posti ma koji dan bio.
U vezi sa Bogojavljanjem kod srpskog naroda razvili su se brojna verovanja i običaji. Tako se veruje se da se na taj dan, u ponoć, otvaraju nebesa i da se tada svaka želja može ispuniti. Običaj je bio da neudate devojke stave ogledalce pod jastuk 18. januara uveče jer se verovalo da će sanjati muškarca za koga će se udati. Nekada su mlade devojke na Bogojavljensko jutro odlazile na netaknuti izvor, bacale po koje zrno pšenice i kukuruza u njega, izgovarajući: "Kako ide voda, tako da ide i berićet u naše njive". Zatim bi zahvatile vodu i odnosile je do kućnog praga gde su ih čekali ostali ukućani. U nekim delovima Srbije je postojao običaj da se ovako zahvaćena Bogojavljenska voda daje ostalim ukućanima da piju preko sekire, kako bi se izbegle svađe među njima tokom naredne godine. Nekada su starije žene u srpskim selima vodile računa o vremenskim prilikama za Bogojavljenje, kako bi znale kakvo ih vreme očekuje. Tako se verovalo se da će, ako za Bogojavljenje bude jak mraz ili pada sneg, godina biti rodna, a ako bude vedro, godina će biti sušna. Običaj je bio da se na Bogojavljenje izađe na neku vetrometinu, iznese malo pepela i pušta po malo iz ruku, kako bi se odredio koji se vetar zakrstio, odnosno pobedio na Krstovdan. Ako duva istočni vetar, značilo je da će godina biti sušna, ako duva jugo biće kišna i bolešljiva, dok je zapadni vetar predskazivao rodnu godinu.

Većina običaja i obreda je bila podstaknuta željom za zdravljem, pa je bilo uobičajeno, a to može samo onaj ko je zdrav, da se izjutra, pre sunca obavi ritualno kupanje u reci. Od pre desetak godina kod Srba je obnovljen običaj da se u reku baci Časni krst, a mladići se takmiče da do njega stignu i prvi ga uhvate. Krst, koji bi trebalo da bude napravljen od zaleđene prošlogodišnje Bogojavljenske vodice, onom ko prvi dopliva do njega, donosi sreću tokom cele godine.

Dogodilo se na današnji dan - 30. januar

1649. - Posle osude na smrt zbog izdaje, pogubljen je engleski kralj Čarls I Stjuart. Tome je prethodila buržoaska revolucija koju je kralj izazvao svojim apsolutističkim načinom vladanja, kada je bio pobeđen od strane Olivera Kromvela u bitkama kod Marston Mura i Nezbija i zarobljen.

1882. - Rođen je Frenklin Delano Ruzvelt, američki predsedik i državnik. Za predsednika SAD biran je četiri puta uzastopce 1932-1945. Za vreme velike ekonomske krize sproveo je niz socijalnih mera, koje su mu donele veliku popularnost. Godine 1941. objavio je Povelju o četiri slobode: misli, vere, od bede, od straha. Potpisao je Atlantsku povelju sa Vinstonom Čerčilom i sa ogromnim autoritetom vodio američki narod u Drugom svetskom ratu. Kao jedna od najuticajnijih ličnosti, učestvovao je na istorijskim konferencijama u Kazablanki, Vašingtonu, Kairu, Teheranu i na Jalti.

1894. - Čarls King patentirao je pneumatski čekić.

1894. - Rođen je Boris III, sin Ferdinanda Koburga i poslednji bugarski kralj (1918-1943). Godine 1923. doveo je na vlast profašističku vladu A. Cankova, vodio je progermansku politiku i najzad 1941. uveo Bugarsku u Drugi svetski rat na strani fašističkih sila.

1917. - Snimljena je prva džez ploča ("Dark Town Strutters Ball").

1933. - Nemački predsednik Hindenburg postavio je za kancelara Adolfa Hitlera, koji je formirao vladu zajedno sa Fon Papenom.

1948. - Pripadnik polufašističke organizacije Hindu Mahasabha izvršio je u Nju Delhiju atentat na Mahatmu Gandija, indijskog političara i nacionalnog vođu.

1972. - Pakistan je izašao iz Komonvelta.

1972. - U gradu Deriju u Severnoj Irskoj, pripadnici britanskog 1. padobranskog bataljona pod komandom potpukovnika Dereka Vilforda i kapetana Majka Džeksona, ustrelili su 26 demonstranata tokom marša koji je organizovala Asocijacije za građanska prava Severne Irske u predgrađu Bogsajd. Trinestoro ljudi, od koji je šestoro bilo maloletno, umrlo je na licu mesta, dok je još jedno lice preminulo četiri meseca kasnije od povreda zadobijenih tokom ovog incidenta. Za ovaj incident koristi se izraz Krvava (prokleta) nedelja.

Na današnji dan...
Dogodilo se na današnji dan - 1. mart

1810. - Rođen je Frederik Šopen, najznačajniji poljski kompozitor, nacionalni romantičar. Pošto je 1830. napustio domovinu radi koncertiranja u inostranstvu, nastanio se u Parizu, gde je ostao do smrti. Pripadao je krugu pariske društvene i kulturne elite i poljskih političkih emigranata, što je uticalo na njegovo umetničko i idejno formiranje. Komponovao je u narodnom duhu, gotovo isključivo klavirsku muziku koju je obogatio novim izražajnim sredstvima, naročito u pogledu harmonije i pijanističke tehnike. Dela: dva koncerta za klavir i orkestar, etide, mazurke, prelidi, nokturni, valceri, poloneze, balade, skerca i dr.

1872. - Jeloustoun je postao prvi svetski nacionalni park. Jeloustoun je prirodni botanički i zoološki vrt u SAD, najvećim delom u državi Vajoming, površine 8.963 kilometara kvadratnih, u kojem je zabranjen svaki lov i oštećenje prirode.

1878. - Pobedom Srbije završen je Drugi srpsko-turski rat. Prvi rat s Otomanskim carstvom 1876. i 1877. okončan je neuspehom Srbije, ali joj je drugi 1877. i 1878. doneo teritorijalno proširenje za četiri okruga i međunarodno priznanje na Berlinskom kongresu 1878. Ti ratovi bili su nastavak oslobodilačke borbe, a neposredan povod bio je ustanak Srba 1875. protiv turske vlasti u Bosni i Hercegovini.

1886. - Rođen je Oskar Kokoška, austrijski slikar, postimpresionist koji se približio ekspresionistima. U toku Drugog svetskog rata stvara velike kompozicije idejno-humanističkog sadržaja. Imao je znatnog uticaja na slikarstvo u Evropi.

1891. - Rođen je srpski pisac Stanislav Vinaver, jedan je od najznačajnijih i najraznovrsnijih stvaralaca u novijoj srpskoj literaturi. Studirao je matematiku i muziku u Parizu, a između dva svetska rata radio je kao novinar. U Prvom svetskom ratu učestvovao je kao dobrovoljac, okupaciju zemlje u Drugom svetskom ratu proveo je u nemačkom zarobljeništvu, a od 1945. radio je u Beogradu kao profesionalni pisac i prevodilac. Nemiran, radoznao, dinamičan duh, muzički obdaren, bio je jedan od protagonista moderne srpske književnosti posle Prvog svetskog rata, istraživač i kreator slobodnijeg pesničkog izraza i književnog jezika. Dela: zbirke pesama "Mjeća", "Varoš zlih volšebnika", "Čuvari sveta", "Evropska noć", "Pantologija novije srpske pelengirike", "Najnovija pantologija srpske i jugoslovenske pelengirike", proza "Priče koje su izgubile ravnotežu", "Godine poniženja i borbe, život u nemačkim 'oflazima'", "Ratni drugovi", "Šabac i njegove tradicije", eseji "Goč gori, jedna jugoslovenska simfonija", "Živi okviri", "Jezik naš nasušni", "Nadgramatika", "Zanosi i prkosi Laze Kostića", "Momčilo Nastasijević", "Gromobran svemira", "Nemačka u vrenju".

1912. - Albert Beri izveo je prvi skok sa padobranom iz aviona.

1919. - U Beogradu se sastao prvi jugoslovenski parlament - privremeno narodno predstavništvo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, u kojem je bilo 296 poslanika postavljenih ukazom vlade. Poslanici su mahom bili iz ranijih parlamenata jugoslovenskih zemalja, izabrani pre Prvog svetskog rata.

1946. - Rođen je srpski general-pukovnik, pilot Ljubiša Veličković, jedini general koji je poginuo tokom agresije NATO na Jugoslaviju 1999. Obavljao je sve letačke i najodgovornije komandne dužnosti u Ratnom vazduhoplovstvu i Protivvazdušnoj odbrani Jugoslovenske narodne armije i Vojske Jugoslavije i prvi je Srbin koji je leteo avionom "Mig 29". Bio je nastavnik letenja, komandant letačke eskadrile, puka i korpusa, sekretar Savezne direkcije za kontrolu letenja, načelnik Generalštabne škole VJ, načelnik Sektora za RV i PVO Generalštaba VJ i komandant RV i PVO VJ. S dužnosti komandanta RV i PVO smenjen je 1998. pod nedovoljno razjašnjenim okolnostima. U trenutku pogibije, prilikom obilaska jedinica na prvoj liniji odbrane otadžbine, obavljao je dužnost pomoćnika načelnika Štaba Vrhovne komande za RV i PVO VJ.

1947. - Međunarodni monetarni fond počeo je sa radom.

1955. - Počela je sa radom ginekološko-akušerska klinika "Narodni front" u Beogradu, nakon što je izvršena rekonstrukcija bivšeg sanatorijuma "Živković" i susedne zgrade u ulici Narodnog fronta. Zgrade su adaptirane i opremljene, a bolnica je počela da radi sa 220 kreveta.

1958. - Umro je srpski vajar Toma Rosandić, prvi rektor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Kamenorezački zanat učio je u Splitu, a vajarstvo u Veneciji i Beču. Bio je odličan klesar, ali je najbolja dela stvorio u drvetu, s izvanrednim osećajem za njegovu strukturu i materiju. Izradio je mnoštvo javnih spomenika, uključujući veliku grupu "Igrali se konji vrani" ispred Skupštine Jugoslavije u Beogradu i skulpturu "Umorni borac" na Kalemegdanu.

1966. - "Venera 3", sovjetska kosmička sonda, srušila se na Veneru. Iako nije ispunila svoj zadatak - da izmeri atmosferu na Veneri, ona je postala prvi objekat koji je čovek napravio a koji je dotakao neku drugu planetu.

1970. - U Americi je zabranjen lov na kitove u komercijalne svrhe.

1977. - Američka banka daje ime VISA svojim kreditnim karticama.

1978. - Mrtvački sanduk Čarlija Čaplina ukraden je u Švajcarskoj.

1981. - Bobi Sends, član IRA, započeo je 65-dnevni štrajk glađu u zatvoru, nakon čega je umro.

1992. - Bosanski muslimani i Hrvati na referendumu su glasali za otcepljenje od Jugoslavije, a u Sarajevu su muslimani ispred srpske pravoslavne crkve pucali na srpske svatove, što je nagovestilo građanski rat u BiH. Istog dana, na referendumu u Crnoj Gori 63 odsto građana izjasnilo se za zajedničku državu sa Srbijom - Saveznu Republiku Jugoslaviju.




'Krvava svadba' - Zločin kojim je prije 21 godinu počeo građanski rat u BiH!
[You must be registered and logged in to see this image.]
Na današnji dan 1992. godine ispred Stare pravoslavne crkve na Baščaršiji Ramiz Delalić zvani Ćelo ubio je srpskog svata Nikolu Gardovića, što je bio okidač za rat u Bosni i Hercegovini,..



Na današnji dan, 1. marta 1992. godine, ispred Stare pravoslavne crkve na Baščaršiji, u centru Sarajeva, ubijen je srpski svat Nikola Gardović i spaljena srpska zastava, što je bila inicijalna kapisla za građanski rat u BiH.

U Bosni i Hercegovini 1. marta 1992. godine održan je referendum o nezavisnosti, na kojem je 62,7 odsto muslimanskih i hrvatskih birača glasalo za izlazak iz tadašnje SFRJ i u Federaciji se taj dan obilježava kao “dan nezavisnosti”, dok s druge strane Srbi u Republici Srpskoj ovaj datum doživljavaju kao dan kada je donesena nelegitimna odluka muslimanskog i hrvatskog naroda protiv srpskih interesa, kao i sjećanje na stravičan zločin i ubistvo srpskog svata na Baščaršiji!

Drugog dana referenduma o nezavisnosti SR BiH, pripadnik “zelenih beretki” i kriminalac Ramiz Delalić pucao je na srpsku svadbenu povorku na Baščaršiji i pritom ubio mladoženjinog oca Nikolu Gardovića.

Ovaj događaj bio je jedan od povoda za početak ratnih sukoba u Sarajevu, jer su kao odgovor na ovo ubistvo naoružani Srbi iste večeri podigli barikade po Sarajevu, a u razdoblju od 1. do 5. marta podigli su barikade i u bosanskohercegovačkim gradovima Šamac, Derventa i Odžaku.
[You must be registered and logged in to see this image.]
Vjenčanje Milana Gardovića i Dijane Tambur obavljeno je u 14.30 časova u Hramu Preobraženja Gospodnjeg (crkva na Staroj stanici), na Pofalićima, u opštini Novo Sarajevo, a sam čin venčanja obavio je prota Voja Čarkić.

Nakon venčanja, svatovi su se uputili u Dom svete Tekle u dvorištu Stare crkve na Baščaršiji, gde ih je čekao zakazani svadbeni ručak. Pošto je saobraćaj za putnička vozila u centru Sarajeva jednosmeran i paralelan sa tramvajskim, svatovi su put od crkve na Pofalićima do Stare crkve prošli ulicama Vojvode Putnika i Obalom vojvode Stepe, do Vijećnice, gdje se nalazio najbliži parking.

Kada su se parkirali, svatovi su krenuli ka Staroj crkvi. U neposrednoj blizini prilikom ulaska svatovske kolone u dvorište Stare crkve, pored svatova se zaustavilo belo putničko vozilo marke “golf” u kome su se nalazila četiri kriminalca, a među kojima je bio Ramiz Delalić, zvani Ćelo.

Četiri kriminalca predvođena Delalićem izašla su iz “golfa” i nasrnula na mladoženjinog oca, starog svata Nikolu Gardovića, koji je u svatovskoj koloni obavljao dužnost barjaktara.

Delalić je pokušao da starom svatu, odnosno barjaktaru Nikoli Gardoviću, oduzme svatovsko znamenje, zastavu Srpske pravoslavne crkve (trobojku sa krstom), nakon čega je došlo do komešanja u svatovskoj koloni.

Tada je Ćelo otvorio vatru iz pištolja, te smrtno ranio mladoženjinog oca Nikolu Gardovića, dok je njegov saučesnik ranio sveštenika SPC Radenka Mikovića (mladoženjinog zeta). Odmah nakon otvaranja vatre, zločinci su pobegli odnoseći sa sobom zastavu Srpske pravoslavne crkve koju su spalili. Nikola Gardović je preminuo od nanesenih rana nekoliko minuta kasnije u kolima Hitne pomoći.

- Trebalo je da pređemo samo dio puta od parkinga do crkve, nismo očekivali ništa neobično, jer je samo nedjelju ranije na istom mjestu organizovana ovakva svadba – rekao je Jovan Gardović, sin ubijenog Nikole - Skinuta su i svatovska obeležja, a netačno je da je Nikola bio u narodnoj nošnji.

- Odmah pošto je Nikola pokošen, metak je u nogu pogodio i Radenka Mitrovića – rekao je Jovan Gardović – I on je sveštenik, kao i mnogi u našoj familiji.


UBICU DELALIĆA ZA ZASLUGE ODLIKOVAO ALIJA IZETBEGOVIĆ

Pored počinioca ubistva Ramiza Delalića zvanog Ćelo, svjedoci su kao napadače i saučesnike napada i ubistva prepoznali i Suada Šabanovića iz Zvornika, te Muhameda Švrakića, sina osnivača “zelenih beretki” Emina Švrakića, a četvrti napadač je Taib Torlaković.

Delalić je odmah nakon početka ratnih sukoba u Sarajevu postao komendant Devete muslimanske brdske brigade Armije BiH, a od Alije Izetbegovića je za zasluge primio pištolj sa posvetom.

Muslimani su kontrolisali centar Sarajeva, dok su Srbi držali ostatak grada, kao i uzvišenja oko njega. Nakon apela javnosti, Radovan Karadžić i Alija Izetbegović su 3. marta održali sastanak u štabu JNA u centru Sarajeva uz posredovanje generala JNA Milutina Kukanjca.

Nakon oštre rasprave, Karadžić i Izetbegović su se saglasili da red u gradu održavaju mješovite patrole JNA i policije.

VIŠE PUTA SE SUDILO – PRESUDE NEMA!

Suđenje Ramizu Delaliću i njegovim saučesnicima je više puta održano za ubistvo starog svata Nikole Gardovića. Prvi proces pokrenule su muslimanske vlasti nakon početka rata 1992. godine, ali je proces odmah obustavljen jer je Delalić 1992. godine postao komandant Devete muslimanske brigade Armije BiH, što su muslimanske vlasti ocenile kao olakšavajuću okolnost u korist obustave suđenja.

Međutim, suđenje nije nikada završeno, jer je MUP Federacije BiH više puta hapsio Ćelu i puštao ga na slobodu, da bi potera za njim ponovo bila nastavljena.

Delalić je pobegao u Tursku i tamo proveo dve godine, a nekoliko godina kasnije, uhapšen je u Sarajevu i postupak je ponovo pokrenut 2004, ali je odmah pušten da se brani sa slobode.

Ramiz Delalić znani Ćelo, rodom iz Priboja, ubijen je u Sarajevu 27. juna 2007. godine, oko 23.30 časova. Policija Federacije BiH je izjavila da je ubistvo bilo deo obračuna kriminalaca u Sarajevu. Nakon njegovog ubistva suđenje je prekinuto.

Pored Ramiza Delalića, za saučesništvo u ubistvu su optuženi Suad Šabović i Taib Torlaković. Taib Torlaković je ubijen u obračunu kriminalaca u Sarajevu, tako da nije prisustvovao suđenju, a Suad Šabović se tokom suđenja nalazio u Italiji.
[You must be registered and logged in to see this link.]
ĆELO: NIJE MU OVO SRBIJA, OVO JE SARAJEVO!

Ramiz Delalić zvani Ćelo je za RTV “Sarajevo” povodom ovog zločina dao svoju verziju i tom prilikom istakao da je ubijenom Nikoli Gardoviću samo rekao da mu ovo nije Srbija, već da je u Sarajevu.

- Videli smo kolonu vozila da je prošla ka Baščaršiji velikom brzinom, pojurili smo da saznamo šta se događa. Došli smo na parking ispred Vijećnice gde se zaustavila svatovska kolona automobila. Oni su izašli iz auta i počeli sa pesmom. Vijorile su se neke njihove srpske zastave. Mi smo stali ispred njih i pitali ih gde idu. Rekli smo im da ovo nije Srbija, već da je ovo Sarajevo, da je ovo Baščaršija. Skočili smo na njih, pucali na ljude koji su držali zastave u rukama, nekom smo je i oteli iz ruku, tada je nastao je opšti haos – prepričao je svoju verziju ovog stravičnog događaja Ćelo.



Izvor:(Telegraf.rs / D.M.)