KIKINDA

OPŠTINA KIKINDA

Država: Srbija
Pokrajina: Vojvodina
Region: Banat
Položaj: 45° 49′ 47"
20° 27′ 55"
Nadmorska visina: 73 m
Poštanski broj: 23 300
Pozivni broj: 0230
Registarska oznaka: KI

ISTORIJA

Današnji naziv prvi put se javlja na geografskoj karti 1718. godine kao Gross Kikinda i tada ne obeležava naselje, već nenaseljen prostor - pustaru. Pridev Gross, Nagy ili Velika u nemačkoj, mađarskoj, odnosno srpskoj varijanti, bio je u zvaničnoj upotrebi u imenu grada sve do kraja 1947. godine.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Kao naselje nastaje od 1751. do 1753. godine, a prvi naseljenici bili su Srbi, austrijski graničari koji su štitili granicu od Turaka na Morišu i na Tisi, a kasnije se u grad i okolna sela naseljavaju se i Nemci, Mađari, Jevreji...

Novembra 1774. godine carica Austrije Marija Terezija posebnom privilegijom formira Velikokikindski privilegovani dištrikt (okrug), koji je funkcionisao sve do 1876. godine, a Kikinda organizaciono i upravno pripada novoosnovanoj Torontalskoj županiji čije je sedište bilo u Bečkereku (Zrenjaninu).

Krajem 19. veka Kikinda je bila najnaseljenije mesto Torontalske županije, imala je oko 22.000 stanovnika, a 1893. godine dobija status grada sa uređenim Magistratom.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Izgradnjom pruge 1857. godine, kada je Kikinda železnicom povezana sa Segedinom i Temišvarom, počinje privredni napredak grada. Šesdesetih godina 19. veka mlinarska industrija je doživela veliki razvoj, izgrađen je najveći parni mlin u Banatu - Danfil, a banatska žita su bila jedna od najtraženijih i najskupljih u Evropi. U to vreme izgrađena je i prva ciglana, a velikokikindske ciglane su spadale u najznačajnije fabrike te vrsta u ovom delu Evrope.

Period od kraja 19. veka pa do početka Prvog svetskog rata obeležen je naglim privrednim i urbanim razvojem grada, koji postaje jedan od najznačajnijih privrednih i kulturnih centra u jugoistočnom delu Austro-ugarske carevine.

Nakon Prvog svetskog rata, 1918. godine, Kikinda ulazi u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije Jugoslavije.

Najveći privredni razvoj Kikinda beleži sedamdesetih i osamdesetih godina 20. veka, kada je nacionalni dohodak po stanovniku bio među najvećim u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kikinda je danas sedište Severnobanatskog okruga i nalazi se na severoistoku Autonomne Pokrajine Vojvodine i Republike Srbije, na tromeđi sa Mađarskom i Rumunijom.

Opština Kikinda obuhvata grad Kikindu i devet sela - Mokrin, Iđoš, Sajan, Bašaid, Banatska Topola, Rusko Selo, Novi Kozarci, Banatsko Veliko Selo i Nakovo.

Grad Kikinda pripada grupaciji takozvanih planski organizovanih naselja. Trasiranje i presecanje ulica izvršeno je u drugoj polovini 18. veka prema važećem državnom urbanističkom planu grofa Klaudija Mersija za izgradnju novih naselja u Banatu. Taj plan je podrazumevao gradnju pravilno ušorenih i širokih ulica koje se seku pod pravim uglom, a u centru se nalazi trg sa pijacom, crkvom, gradskom kućom, školom, gostionicom... U tom smislu se i danas, posle 250 godina, Kikinda nije bitno izmenila.

izvor:kikindske.net

[You must be registered and logged in to see this image.]

STANOVNIŠTVO

Prema zvaničnom popisu iz 1921. godine grad ima preko 25 hiljada stanovnika, a od toga 15 hiljada Srba, 5.500 Nemaca, 4.000 Mađara, 600 Jevreja. Ova složena, ali na mahove ekonomski i kulturološki vrlo produktivna etnička struktura Kikinde, bitno se menja nakon Drugog svetskog rata, kada se gubi nemačko i jevrejsko stanovništvo, a prazan prostor se popunjava planskom migracijom Srba iz Bosanske krajine.

Prema popisu iz 2002. godine Opština Kikinda ima 67.002 stanovnika (Srba 51.212, Mađara 8.607, Jugoslovena 1.670, Roma 1.156, Hrvata 240, Crnogoraca 219, Makedonaca 158...). Prosečna starost stanovništva iznosi 39,6 godina (38,2 kod muškaraca i 40,9 kod žena).

izvor:kikindske.net

SELA

Mokrin

[You must be registered and logged in to see this image.]

Najveće selo u opštini. Sadašnje ime nosi od 1723. godine, a pre toga nosilo mađarsko ime Homokrév. U 20. veku selo doživljava ekonomski procvat jer se nalazilo na pruzi Segedin - Temišvar. Tada u selu živi 9.279 stanovnika. Mokrin je poznat po Memorijalu u čast pesnika Miroslava Antića, kao i po manifestacijama - Tucanijada (takmičenje u tucanju kuvanim farbanim jajima na pravoslavni uskrs) i Gusanijada (prvenstvo u borbi gusana). Po popisu iz 2002. godine ima 5.918 stanovnika.

izvor:kikindske.net

Iđoš

[You must be registered and logged in to see this image.]

Prvi pomen Iđoša datira pod imenom Heđeš-Has iz 1339. godine. Selo je obnovljeno pre više od dva veka. U njegovoj blizini se nalaze brojna arheološka nalazišta. Danas broji 2.174 stanovnika, uglavnom srpske nacionalnosti.

izvor:kikindske.net

Banatska Topola

[You must be registered and logged in to see this image.]

Osnovana pre više od 200 godina, a po popisu iz 2002. godine ima 1.066 stanovnika, srpske i mađarske nacionalnosti. Mesnoj zajednici Banatska Topola pripadaju i naseljena mesta Vincaid i Stari Banat.

izvor:kikindske.net

Bašaid

[You must be registered and logged in to see this image.]

Osnovan u drugoj polovini 18. veka, a danas broji 3.503 stanovnika. Pravoslavni hram izgrađen 1833. godine i objekat je pod zaštitom države. Naselje Bikač je sastavni deo Mesne zajednice Bašaid.

izvor:kikindske.net

Banatsko Veliko Selo

[You must be registered and logged in to see this image.]

Od 1763. godine doseljavaju se Francuzi iz pokrajine Lotaringije i Nemci iz jugozapadne Nemačke. Osnovali su tri sela: Soltur (Seul Tour), Šarlovil (Charleville) i Sent Hubert (Saint Hubert). Francuzi su se vremenom asimilovali u Nemce. Posle Drugog svetskog rata Nemci su deportovani u Nemačku, a u ova mesta doseljene su Srbi iz Bosanske karjine. Od tri nemačka sela formirano je jedno pod sadašnjim nazivom. Po popisu 3.034 stanovnika.

izvor:kikindske.net

Nakovo

[You must be registered and logged in to see this image.]

Selo nosi današnje ime od kraja 18. veka (mađ. Nákófalva, nem. Nakodorf), a na tom mestu je u srednjeg veku postojalo selo mađarskih kmetova Seleš (Szollos). Krajem 18. veka planski ga naseljavaju Nemci. Posle Drugog svetskog rata, Nemci napuštaju mesto, a planski su doseljeni Srbi iz Bosanske karjine. Po popisu ima 2.419 stanovnika.

izvor:kikindske.net

Novi Kozarci

[You must be registered and logged in to see this image.]

U 18. veku dolazi do intenzivnog naseljavanja ovog područja Nemcima i na mestu današnjeg sela osnovano je naselje pod imenom Mastort (nemački - bogato mesto), a nešto kasnije i naselje Hajfeld (nem. livada). Napuštena nemačka sela naseljena su nakon Drugog svetskog rata kolonistima iz više mesta Bosanske Krajine. Danas broji 2.227 stanovnika.

izvor:kikindske.net

Rusko Selo (mađ. Torontáloroszi, Kisorosz)

[You must be registered and logged in to see this image.]

Mesto je naseljeno krajem 18. veka. Po poslednjem popisu broji 3.328 stanovnika, srpske (starosedeoci, te doseljenici iz Bosne, Hercegovine, Like...), mađarske, crnogorske, hrvatske i rumunske nacionalnosti. Pored pravoslavnog hrama se nalazi grobnice jednog dela porodice Čarnojević.

izvor:kikindske.net

Sajan (mađ. Szaján)


Prvi put se pominje 1225. godine pod imenom Zeyhan. Prema dokumentu iz 1449. godine u selu su živeli Sloveni, a početkom 19. veka naseljeno je Mađarima iz okoline Segedina. Danas broji 1.348 stanovnika, uglavnom mađarske nacionalnosti.

izvor:kikindske.net

PRIVREDA

Teritorija opštine izuzetno je bogata nalazištima nafte i gasa kao i glinom visokog kvaliteta. Prirodni resurs čini i plodno zemljište. Poljoprivredno zemljište obuhvata oko 62.000 hektara. Industrijska proizvodnja je veoma raznovrsna, a raspoloživi proizvodni kapaciteti su uglavnom prerađivačkog karaktera sa visokim stepenom finalizacije proizvoda. Proizvodnja sirove nafte sa teritorije opština čini skoro 40 odsto ukupne proizvodnje u Srbiji, a prirodnog gasa skoro polovinu.

Najznačajnije industrijske grane su metalska industrija (Livnica Kikinda), industrija građevinskog materijala (Toza Marković), prehrambena industrija (Banini, Kikindski mlin), hemijska industrija (Metanolsko-sirćetni kompleks Kikinda)... Poljoprivredna proizvodnja na teritoriji opštine organizovana je u tridesetak preduzeća i zemljoradničkih zadruga.

[You must be registered and logged in to see this image.]

izvor:kikindske.net

KULTURA


[You must be registered and logged in to see this image.]

Brojna arheološka nalazišta svedoče da je područje bilo privremeno ili trajnije boravište pripadnika mnogih naroda. Tu su tragovi kultura mlađeg kamenog i bronzanog doba, keltske civilizacije, Dačana, Sarmata... Narodna biblioteka je osnovana 1845. godine kao prva Srpska čitaonica. Prva pozorišna predstava na nemačkom jeziku izvedena je 1796. godine, a maja 1834. godine na srpskom. Narodno pozorište osnovano je 1950. godine i bilo je jedno od najuspešnijih amaterskih pozorišta u SFR Jugoslaviji, a danas je profesionalizovano. Društvo za negovanje muzike "Gusle" u Kikindi osnovano je 1876. godine i to je najstarija horska i muzičko-folklorna institucija Srba na ovim prostorima.

SPORT

[You must be registered and logged in to see this image.]

Krajem 19. veka postoje konjički, streljački, gimnastički i mačevalački klub. Početkom 20. veka osnovane su fudbalske, atletske i rvačke sekcije. Fudbalski stadion izgrađen je 1922. godine, a i danas tamo svoje utakmice igra najuspešniji fudbalski klub u istoriji grada - OFK Kikinda. Jedinstveni vaterpolo i plivački klub osnovan je 1951. godine, a 1979. godine Kikinda dobija i Sportsko-rekreacioni centar, sa halom, zatvorenim i otvorenim bazenima. Nakon Drugog svetskog rata osnovani su košarkaški, odbojkaški i rukometni klub, a danas je najuspešniji Ženski rukometni klub. I u individualnim sportovima Kikinda je imala i danas asove, pre svega u džudo i karate sportu, kao i u streljaštvo, boksu, stonom tenisu...

izvor:kikindske.net

ZNAMENITOSTI

Gradski trg
Ulice u centru grada rekonstruisane su 1982. godine i pretvorene u pešačku zonu. Projekat Predraga Cagića i Borivoja Jovanovića proglašen je 1984. godine najboljim ostvarenjem u oblasti arhitekture u SFR Jugoslaviji. Gradski trg se prostire na 2,1 hektara i na njemu se nalaze skoro sve značajnije kikindske građevine, institucije, spomenici...

[You must be registered and logged in to see this image.]

Gradska kuća

Zgrada Skupštine opštine podignuta je 1894. godine. Građena kao Varoška kuća, predstavljala jedan od reprezentativnih objekata austrougarske administracije, i po prirodi namene nosi elemente monumentalnosti i ozbiljnosti, ali i romantizma i raskoši. Na sebi nosi latinski natpis ATTENDITE! koji opominje Kikinđane na obzirnost i slogu i da se uzmu na um.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kurija

Kurija (po latinskoj reči curis - sudnica, većnica) je jedna najstarijih i najpoznatijih zgrada u Kikindi, a nalazi se na Gradskom trgu. Kroz ovu znamenitu građevinu prelamala se politička I upravna, a danas kulturna istotija grada I okruga. Završena 1839. godine, do 1876. bila sedište Velikokikindskog dištrikta, a kasnije Kraljevskog sudbenog stola. Deo zgrade do pre pola veka bio je sreski zatvor. Danas sedište Narodnog muzeja, Istorijskog arhiva I Društva za negovanje muzike “Gusle”.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Suvača

Jedini sačuvan mlin na konjski pogon, podignuta 1899. godine, a nalazi se na uglu Nemanjine i Moravske ulice. Do početka 20. veka bilo je na desetine suvača u gradu, a potisnula ih je modernija tehnika parnih mlinova. Suvača ima kružni oblik, kupast krov, a uređaj za mlevenje sastoji se od ogromnog točka, prečnika 10 do 15 metara, koji su pokretali konji.

Pravoslavni hram

Srpska pravoslavna crkva posvećena Svetom Nikoli podignuta je 1769. godine u centru grada. Građevina je jednobrodna i u klasicističkom stilu, a deo unutrašnjeg ikonostasa krase dela Teodora Iljića Češljara.

Rimokatolički hram

Rimokatolička crkva, podignuta 1811. godine u klasicističkom stilu, nalazi se na Gradskom trgu.


Železnička stanica

Železnička stanica izgrađena je 1858. godine i bila je deo strateškog projekta velikokikindskih vlasti započetog sredinom 19. veka. Pruga Segedin - Kikinda - Temišvar puštena je u saobraćaj 1857. godine i povezivala je grad sa Peštom i Bečom na severu, odnosno Malom Azijom na jugu. Železnica je bila najveći podsticaj za privredni razvoj Kikinde i prerastanje iz varoši u grad. Njen značaj opao je nakon Prvog svetskog rata, a naročito u poslednjih pola veka, jer je u novoj državi Kikinda ostala u saobraćajnom zapećku. Ipak, gradska stanica u potpunosti je rekonstruisana 2007. godine.

Zbirka Nikole Aleksića

U Narodnom muzeju izloženo je 11 portreta koje je naslikao polovinom 19. veka Nikola Aleksić, jedno od najznačajnih imena epohe bidermajera u vojvođanskom slikarstvu.

Simpozijum Terra

Internacionalni vajarski simpozijum skulpture u terakoti "TERRA" prvi put je održan 1982. godine i do sada je na Simpozijumu učestvovalo skoro 400 vajara iz preko 30 zemalja sa svih kontinenata. Svi oni ostavili su domaćinu i gradu Kikindi po tri svoje skulpture. Tako je stvoren fundus u kom se nalazi preko 1.500 skulptura, a u planu je otvaranje muzeja Terre. Atelje Terre u starom pogonu fabrike crepa "Toza Marković" postao je vremenom nastavna baza studentima fakulteta likovnih umetnosti iz Srbije, Crne Gore, Italije, Bosne i Hercegovine, Rumunije i Mađarske.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Narodni muzej


Smešten u zgradi Kurije i ima pet odeljenja: arheološko, etnološko, istorijsko, prirodnjačko i umetničko odeljenje sa savremenom galerijom. Obuhvata 25.000 eksponata.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kika - Kikindski mamut
Ostaci mamuta (mammuthus trogontherii) otkriveni su 1996. godine u glinokopu fabrike "Toza Marković". Spadaju među najočuvanije fosilne ostatke džinovske praistorijske životinje koja je na tlu Evrope živela pre okvirno 500.000 godina.

Danas su izloženi u Narodnom muzeju, a od 2007. godine u septembru se organizuje dvodnevni "Mamut-fest".


[You must be registered and logged in to see this image.]

izvor:kikindske.net