ISTORIJSKO I KULTURNO NASLEĐE

ŠARGANSKA OSMICA

Železnička stanica Jatare smeštena je visoko u planinama zapadne Srbije, na pruzi Šarganska osmica i jedinstvena je po tome što niko od putnika još nije izašao na njen peron, jer se panorama lepo vidi i iz vagona. Ali, to nije jedina zanimljivost na ovoj pruzi uskog koloseka, kojom od pre nekoliko godina lokomotiva ponovo vozi turiste do Mokre Gore. Čitaoci jednog beogradskog dnevnog lista svrstali su Šargansku osmicu među sedam graditeljskih čuda u Srbiji, kojom iz godine u godinu putuje sve veći broj znatiželjnih stranaca.

[You must be registered and logged in to see this image.]

U istoriji železničkog saobraćaja piše da postoji oko 30 tipova pruga uskog koloseka. Srbija, koja je 1878. godine na Berlinskom kongresu dobila nezavisnost, obavezala se da će što pre izgraditi svoju prugu, pa je prvi šinski saobraćaj ostvaren šest godina kasnije na relaciji Beograd - Niš. Međutim, to nije bila prva pruga u Srbiji. Naime, tokom 1882. godine postojala je pruga uskog koloseka, široka 60 cm, izgrađena za prevoz bakra iz rudnika Majdanpek. Bilo je još nekoliko linija uskog koloseka, ali je Šarganska osmica, za sva vremena, ostala posebna. Ono što je čini jedinstvenom nije samo širina koloseka od 75 cm, već što ona prolazeći kroz stenovite i strme terene, pravi neobičnu putanju, koja gledana iz vazduha ima oblik broja osam. Gradnju uske pruge preko Šargana počeli su 1916. godine Austrijanci sa namerom da Bosnu, kojom su vladali, povežu železničkim saobraćajem sa Srbijom. Visinska razlika između mokrogorske kotline i šarganskog prevoja zahtevala je posebno tehničko rešenje pa su Austrijanci doveli vrsnog inženjera osuđenog na doživotnu robiju i obećali mu slobodu, ako reši tehnički problem. Njegova procena o izgradnji tunela se nije ostvarila, pa je izvršio samoubistvo. Kasnije proveravajući njegove proračune, jedan od kolega uočio je grešku i nastavio sa radom. Austrijanci su uradili samo devet kilometara pružne trase. Gradnja je ponovo počela 1921. godine kada je instalirana žičana železnica sa tri kraka: do najvišeg tunela na Šarganu dugog 1.825 metara, do stanice Jatare na 1.926 m i ka dolini reke Kamišine. Ime osmica pruga je dobila zato što je nadmorska visina od 300 metara savladana usponom idući preko brda u zavijenim krugovima praveći figuru broja osam.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Saobraćaj je zaživeo 1925. godine, a voz je saobraćao 49 godina i 25 dana od Užica, preko Šarganskog prevoja i Višegrada do Jadranskog mora. Februara 1974. zbog neisplativosti, voz je prestao da saobraća. Četvrt veka kasnije, na inicijativu žitelja užičkog kraja i železničara, započeta je rekonstrukcija pruge. Iz Muzeja železnica dovučeni su vagoni i lokomotiva, pa je popularni ćira, kako je narod nazvao ovaj voz, pre šest godina krenuo obnovljenom deonicom od 15,5 kilometara. Za sat vremena vožnje, voz prolazi kroz 22 tunela i preko pet mostova, prugom koja savlađuje visinsku razliku i uspon od 300m. Putnici prolaze predivnim krajolicima u kojima mogu da uživaju sa pet vidikovaca kod kojih voz zastaje.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Obnavljanju Šarganske osmice, sigurno je doprinelo što je u to vreme čuveni reditelj Emir Kusturica u užičkom kraju počeo snimanje filma “Život je lep”. U Mokroj Gori, selu na razmeđi planina Zlatibor, Tara i Šargan, a koje nadkriljuje brdo Mećavnik, on je izgradio filmsko selo Drvengrad. Za potrebe filma proradila je Šarganska osmica, a od filmskog sela postalo je i ostalo etno selo koje se stalno dograđuje, u kome reditelj živi i gde se svake zime održava filmski festival.

izvor:glassrbije

ZADUŽBINE I ZADUŽBINARSTVO

Zadužbine i zadužbinarstvo imaju dugu tradiciju u srpskom narodu. U Srbiji ima 110 zadužbina, od kojih je veliki broj, kako stručno kažu istoričari, neaktivan, pa je nedavno počelo zakonsko uređenje oblasti zadužbinarstva i usklađivanje sa evropskim standardima.

[You must be registered and logged in to see this image.]

U Srbiji se zadužbinarstvo vezuje za lozu Nemanjića. Najstarija sačuvana zadužbina je manastir Studenica, koji je 1190. godine osnovao veliki raški župan Stefan Nemanja, a najveći zadužbinar je kralj Milutin, koji je za 40 godina vladavine ostavio narodu isto toliko zadužbina. Nemanjići nisu zidali samo crkve, već i zgrade, mostove, bolnice. Stefan Nemanja i njegov sin Rastko, kasnije prvi srpski arhiepiskop Sveti Sava, manastire su zidali i van granica tadašnje Srbije, najviše u Grčkoj, na Svetoj gori i u Solunu, kao i u Rumuniji.

U Jerusalimu, Sveti Sava je uz manastir svetog Krsta sagradio konake, a bio je i ktitor Lavre sv. Save Osvećenog. Kralj Milutin je sagradio manastir svetih Arhangela Mihaila i Gavrila i uz njega bolnicu. Srpskih zadužbina je bilo na Sinaju i u Carigradu.

[You must be registered and logged in to see this image.]

U srednjovekovnoj Srbiji zadužbinari su najčešće bili vladari, imućna vlastela i visoki crkveni dostojanstvenici. Manastir Žiča je zadužbina Stefana Prvovenčanog, Mileševa kralja Vladislava, Sopoćani kralja Uroša I, a Gradac, zadužbina njegove žene kraljice Jelene Anžujske. Pećka patrijaršija je zadužbina srpskih arhiepiskopa iz 13. i 14. veka. Ktitor Gračanice bio je kralj Milutin, Dečana Stefan Dečanski.

Tradicija zadužbinarstva nije prekinuta ni u vreme pet stotina godina turske vladavine. Do prave obnove zadužbinarstva, međutim, dolazi buđenjem nacionalne svesti, kada je počela borba za oslobođenje od Turaka, u prvoj polovini 19. veka. Najveći procvat bio je između 1840. i 1940. godine, a zadužbinari su bili ljudi iz svih društvenih slojeva - uspešni veletrgovci i industrijalci, ministri, profesori, oficiri, vladike, političari…

Na listi zadužbinara među značajnijima je Sava Popović Tekelija, koji je živeo od 1761. do 1842. godine, plemić, trgovac, pravnik, filantrop, ktitor i dobrotvor, prvi Srbin doktor prava, predsednik Matice srpske, koji je uočio da je budućnost Srbije u uzdizanju tada nepostojeće intelektualne elite. Kada je početkom 19. veka u Pešti osnovana Matica srpska, on je priložio 100 forinti u srebru i 100 forinti u bečkoj valuti, a osnovao je Zavod za školovanje srpskih studenata - Fondaciju „Tekelijanum“ kojoj je poklonio bogatu biblioteku, a Matici srpskoj poverio starateljstvo.

U Beogradu, nekolicina trgovca je podarila gradu prave arhitektonske i graditeljske bisere, koji krase staro gradsko jezgro. Na Simu Andrejevića Igumanova podseća Velika Igumanova palata na Terazijama, preko puta koje je otmena, neobarokna palata braće Krsmanović, u kojoj je 1918. godine proglašeno ujedinjenje srpskih zemalja u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca. Ilija Milosavljević Kolarac, testamentom je zaveštao Fond za univerzitet Ilije M. Kolarca i prelepu palatu na Studentskom trgu. Najpoznatiji dobrotvor Beogradskog univerziteta je trgovac solju kapetan Miša Anastasijević, a njegova palata je na Studentskom trgu u kojoj je Rektorat Beogradskog univerziteta.

Trgovac Luka Ćelović - Trebinjac, Mihajlo Pupin, naučnik svetskog glasa, predsednik Beogradske berze Nikola Spasić, kraljevi Milan Obrenović i Aleksandar Karađorđević, ali i inostrani donatori, kao što je bio Endru Karnegi, američki industrijalac škotskog porekla, iz čijeg je fonda podignuta zgrada univerzitetske biblioteke „Svetozar Marković“, samo su neka imena velikog broja zadužbinara u srpskoj prestonici. U Novom Sadu su Jovan i Marija Trandafili celokupnu imovinu ostavili Matici srpskoj i crkvenoj opštini, od čega je 1913. godine podignuta današnja zgrada Matice Srpske. Vladika Platon Atanacković je ostavio fondu Srpske gimnazije zgradu u kojoj je Srpska akademija nauka i umetnosti u Novom Sadu.

Ovom prilikom još da podsetimo da i u Sremskim Karlovcima, koji su dugo vremena bili sedište Srpske pravoslavne crkve i srpske duhovnosti uopšte, ima dosta zadužbina, a najvrednije zadužbine su ostavili mitropolit Stefan Stratimirović i patrijarh German Anđelić.

izvor:glassrbije

KRAJPUTAŠI

Jedna od znamenitosti Srbije su spomenici krajputaši kojih ima u selima, u crkvenim portama, na raskrsnicama puteva. Većina nadgrobnih spomenika su od klesanog kamena i datiraju od 14. veka i prema zapisima su prava umetnička dela o životu na prostorima Srbije.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Najpoznatiji srpski istraživač krajputaša Radojko Nikolić nazvao je ovo etnografsko blago kamenom knjigom predaka, jer se na osnovu sačuvanih zapisa verno može stvarati slika o životu srpskog seljaka i ratnika, rodbini, ali i o majstorstvu klesara. Najviše krajputaša ima u zapadnoj Srbiji i na prvi pogled bi se reklo da je ovo graditeljsko nasleđe tipizirano. Pre svega zbog izgleda, jer su spomenici obično u vidu jednostavnog stuba, od onih vitkih i visokih, fino uglačanih do zdepasti, grubo uobličenih od kamena peščara koji je najpodložniji eroziji. Od takvih spomenika ostali su samo ostaci.

Svaki spomenik je mala privatna istorija: na njemu su uklesani biografski podaci o pokojniku, koliko je živeo, koju je školu učio, u kojoj četi je ratovao, koliko je rana imao i koga je za sobom ostavio. Beležene su i pokojnikove želje, zaveštanja, poruke. Najviše krajputaša je o vojnicima zbog čestih ratova, a najčešće su zapisivane osobine pokojnika - čovečnost, moralnost i slobodarski duh. Istovremeno, to su i najtužniji zapisi, posebno oni iz Prvog svetskog rata. U nekim krajevima Srbije, na krajputašima su epitafi posvećeni pokojnicama, što je posebno zanimljivo, jer u to doba, u patrijarhalnim sredinama nije bilo uobičajeno da se ističu moralne vrednosti žene. Uopšte, epitafi često zaslužuju pažnju zbog duhovitih ili tužnih poruka i izreka nadahnutih narodnom mudrošću, ponekad sročenih u stihovima.

Predstava ljudskog lika na spomenicima je najvažnija i najčešće zauzima celu istočnu stranu krajputaša, suprotnu onoj na kojoj je ispisan životopis. Likovi su predstavljeni često u narodnoj nošnji, pa su dobar izvor za etnografsko istraživanje. Bogata likovna građa ima i odgovarajuću simboličku vrednost - vinova loza, grožđe, golubovi, cveće, listovi obeležja paganskih i predhrišćanskih vremena, dok su krst, raspeće, anđeli isključivo hrišćanska obeležja. Često su ukrašavani i geometrijskom ornamentikom. Na spomenicima dominiraju odabrane boje i ornamenti koji simbolizuju zanimanje pokojnika: preslica-prelje, frula-momke, cvet-devojke, puška-ratnika, truba-trubača. Posle klesanja motivi se boje: lica su bela, kosa i oči crne, pozadina spomenika uvek je plava kao nebo. Zato je narod ova groblja nazivao šarena sela. Krajputaši su dobra građa za proučavanje kulture jednog doba i kraja, ali i svojevrsna su mesta koja turisti zastanu da pogledaju.

izvor:glassrbije

ŠETNJA ANTIČKIM SINGIDUNUMOM

Da li ste ikada razmišljali da se na nekoliko metara dubine, ispod ovog Beograda, nalaze ostaci antičkog Singidunuma. U starom delu Beograda, gotovo svaka lokacija čuva neko svedočanstvo iz rimskog perioda, pa zato srpska prestonica u Evropi važi za jednu od najbogatijih po broju antičkih nalazišta. Šetnja kroz antički Singidunum je nova tura razgledanja Beograda i priča o jednom gradu koji je postojao pre njega.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Beograd se nalazi na izuzetno dobrom i značajnom geografskom, ali i strateškom položaju, koji je od davnih vremena privlačio narode da se tu nasele. Prvi zapisi datiraju iz vremena Herodota, o tome da su u četvrtom veku pre nove ere keltska plemena naseljavala prostor od današnjeg Trga republike do ušća Save u Dunav. Takav položaj naselja privukao je i moćnu Rimsku imperiju, koja je tu stvorila limes, odbrambenu granicu prema Dakiji. Prva legija koja dolazi u ove krajeve je Sedma legija Klaudija i pretpostavlja se da je to početak formiranja jednog kastruma, legijskog logora koji se i danas čuva na prostoru parka Kalemegdan koji okružuje Beogradsku tvrđavu. Oko logora se formiralo naselje koje se prvi put pominje 86. godine za vreme vladavine rimskog cara Domicijana. Tada se iz Dalmacije povlači čuvena legija Flavija, koja se razmešta u Gornjoj Meziji, koja teritorijalno odgovara današnjoj Srbiji. Ta legija je bila ključ razvoja antičkog Singidunuma i u ovim krajevima ostaju do kraja antičkog doba. Singidunum, kako su današnji Beograd nazvali njegovi prvi stanovnici Kelti, bio je administrativni centar i razvijao se od legijskog logora prema današnjem centru Beograda. To je bio dobro utvrđen vojnički grad na 20 hektara površine današnjeg parka Kalemegdan,sa moćnom legijom koja je granicu Dunava branila od upada Varvara.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Druga celina antičkog Singidunuma je bilo civilno naselje koje se protezalo današnjim centrom Beograda, od ulice Kralja Petra do Trga Republike, a sa savske strane, na području Kosančićevog venca bilo je njegovo elitno naselje. Ulaz, odnosno granica između civilnog i vojnog dela je na mestu današnje Biblioteke grada u Knez Mihailovoj ulici, a o tome svedoče ostaci zidina koji su ugrađeni u enterijer ove institucije, tzv. Rimsku dvoranu u kojoj se organizuju mnogi kulturni događaji.

Rimljani su bili dobri graditelji i urbanisti, pa su stotinama godina kasnije, u srednjem veku, turski osvajači u tom delu Beograda, kada su gradili svoju varoš, koristili trasirane ulice iz rimskog perioda. A one su se pravile pod pravim uglom i glavne su bile, današnja pešačka zona Knez Mihailova i prva paralelna, Vasina ulica.

Tu je bio obod civilnog naselja antičkog Singidunuma, odakle je počinjala treća celina, groblje. Stoga i nije neobično da se pri svakoj rekonstrukciji ulica i građevina u centru Beograda, otkopa i po neka nekropola ili pronađu materijalni ostaci života u ovoj koloniji Rimske imperije.

Rimljani su živeli vrlo komforno, kuće su zagrevali vodenom parom, o čemu svedoče ostaci tog sistema, kao i vodovodnog. Ako ste se pitali šta predstavljaju polukružne građevine ispred Filozofskog fakulteta, treba reći da su to replike autentičnih termi koje su i dan-danas na četiri metra ispod površine.

U šetnju antičkim Singidunumom, u kome je rođen rimski vladar Flavije Jovijan, Beograđani i gosti grada, sa vodičem kreću svake subote sa Trga Republike. Mi smo ispričali tek delić antičke istorije našeg grada čije je uspon bio u drugom i trećem veku, a kraj te civilizacije dolazi sredinom sedmog veka sa prodorom Avara.

izvor:glassrbije

DVORSKI KOMPLEKS NA DEDINJU

Dvorski kompleks nalazi se na najvišem brežuljku Dedinja, odakle se pruža pogled na Beograd i šumu Košutnjak, Topčider i planinu Avalu, na površini od 135 hektara, u parku raskošnog rastinja. Starije zdanje je Kraljevski dvor, građen od 1924. do 1929. godine sredstvima kralja Aleksandra I koji je tu živeo sa kraljicom Marijom i sinom Petrom, ocem prestolonaslednika Aleksandra Karađorđevića, čiji je danas to dom.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Beli Dvor je reprezentativna jednospratna vila od belog mermera u srpsko-vizantijskom stilu, koju su projektovali arhitekta Živojin Nikolić i akademik Nikolaj Krasnov. Fasada od belog mermera je sa jadranskog ostrva Brača, od koga je izgrađena i Bela kuća u Vašingtonu. Saloni su uređeni u renesansnom i baroknom stilu, nameštaj je autentičan i pripada stilovima nekoliko epoha, zidove krase tapiserije francuske izrade iz 17. i 18. veka, a svodovi u nekoliko prostorija oslikani su motivima iz srpskih narodnih pesama, ili su ukrašeni kopijama fresaka iz manastira Sopoćani i Dečani, koji su na UNESKO-voj listi svetske baštine.

[You must be registered and logged in to see this image.]

I u Kraljevskom i u Belom dvoru nalaze se izuzetno vredne slike srpskih, venecijanskih, flamanskih i francuskih majstora, poput Pusena i Brojgela, ali i veliki broj vajarskih radova čuvenih srpskih umetnika Ivana Meštrovića i Tome Rosandića.

[You must be registered and logged in to see this image.]

U suterenu Kraljevskog dvora su sobe za odmor, sala za bilijar i bioskopska sala, koja je bila jedna od prvih u Srbiji. Enterijere je uredio Nikolaj Krasnov, po ugledu na dvorce Kremlja. Tu se nalazi i skulptura ratnika, jedino sačuvano vajarsko delo kraljice Marije, bake prestolonaslednika Aleksandra Karađorđevića, koja je bila omiljena vladarka, ali i talentovana umetnica.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kolonadom kamenih stubova sa Kraljevskim dvorom povezana je dvorska kapela posvećena Sv. Apostolu Andreju Prvozvanom, zaštitniku i krsnoj slavi tog doma, a sagrađena po ugledu na Kraljevu crkvu u Studenici iz 12. veka.

Pet godina posle useljenja u Kraljevski dvor, 1934. godine, kralj Aleksandar je poželeo da izgradi rezidenciju za svoje sinove, Petra, Tomislava i Andreja. Nažalost, kraj radova 1937. godine nije dočekao, jer je iste godine ubijen u Marseju. Prvi stanar Belog dvora, zgrade koju je projektovao arhitekta Aleksandar Đorđević, do punoletstva kralja Petra II, bio je knez namesnik Pavle Karađorđević sa porodicom.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Centralni hol Belog dvora, slika koja se često vidi sa raznih prijema kod prestolonaslednika, ukrašen je reprezentativnim portretom kralja Aleksandra, delom velikog srpskog slikara Paje Jovanovića, ali i slikama francuskih majstora prve polovine 17. veka. Trpezarija je nameštena u stilu čipendejla, sa predivnim porcelanom koji je rađen u Sevru. Veliki i Mali svečani salon imaju originalni nameštaj u stilu Luja 15. sa venecijanskim lusterima. Pre Drugog svetskog rata biblioteka Belog dvora imala je oko 50 hiljada knjiga poznatih autora na nekoliko jezika. Dobar deo naslova je nestao u vihoru rata, pa je danas u katalogu tek nekoliko hiljada primeraka.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Od 1941. godine kraljevska porodica je bila u izbeglištvu. U Londonu se 1945. rodio prestolonaslednik Aleksandar, u vreme kada se u Beli dvor uselio tadašnji predsednik Jugoslavije Josip Broz Tito. U doba komunizma dvorski kompleks na Dedinju je bio zatvoren za javnost, sve do početka ovog veka, kada je vraćen porodici Karađorđević.

Sa demokratskim promenama u Srbiji početkom dvehiljadite, posle šest decenija, Stari i Beli dvor su vraćeni dinastiji Karađorđević, pa se u porodični dom uselio princ Aleksandar II Karađorđević sa suprugom, princezom Katarinom. Dvor je sada ponovo mesto okupljanja najuticajnijih ljudi ove zemlje na raznim prijemima, a najviše na dobrotvornim manifestacijama.

izvor:glassrbije

PIROTSKI ĆILIM - LEPOTA TRAJANJA

Jedan istoričar je zapisao: ”Kada bi se istraživalo šta je koji narod dao originalnoj ljudskoj kulturi, srpski bi se mogao pohvaliti epskim pesmama i pirotskim ćilimima.” Oni su obeležje ne samo grada Pirota, već i srpske kulturne baštine u celini i jedan od najstarijih zanata ovog podneblja.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Ćilimarstvo u Pirotu, gradu nadomak srpsko-bugarske granice, a nekada značajnom karavanskom putu između Evrope i Bliskog Istoka, datira još iz srednjeg veka. Po kvalitetu izrade, lepoti šara i boja, kao i trajnosti, ćilimarstvo vrhunac dostiže u 18. veku, a na početku prošlog veka može se pohvaliti velikim brojem kuća koje su imale razboj. Hroničari su zabeležili da se početkom 20. veka, od dve hiljade kuća u Pirotu ćilimarstvom bavilo 1800 domaćinstava. U to vreme, to je bila jedna od najvažnijih grana domaće radinosti u tom gradu istočne Srbije za koji se veruje da je i dobio naziv po ćilimu. Naime, u srednjem veku kada su u tim krajevima vladali Turci, upravo od turske reči pirlit što znači šara, pretpostavlja se da je prihvaćen i naziv Pirot - Šaringrad.

Danas, na razbojima starim i više od jednog veka, ćilime u pirotskoj opštini tka svega desetak žena i to na način kao kada je taj zanat počeo da se razvija. Treba li reći da je tkanje ćilima mukotrpno i dugo? Oduvek su se tim poslom s ljubavlju bavile samo žene, koje su vekovima vunenim nitima ispisivale svoju patnju, radost, poruke i simbole. Prvobitno je služio kao upotrebni predmet, a vremenom je prevazišao razloge nastanka i postao statusni simbol: označavao je pripadnost, nasleđe i vezanost za prostore u kojima je nastao. Darivan je samo u retkim prilikama, svojevremeno je na dvorovima srpske dinastije Obrenovića i Karađorđevića ukrašavao salone, a članovi dinastija su ponekad u diplomatskim kontaktima predstavnicima stranih država poklanjali taj vredan poklon, koji je bio i ostao jedinstvena uspomena iz Srbije.

Pirotski ćilim je lako prepoznatljiv, pre svega, po ornamentima, dok se po obliku i boji, određuje vreme nastanka. Što je ćilim stariji, šare su sitnije, skladnije i jasnije raspoređene i mahom su geometrijskog oblika. O poreklu šare postoje različita mišljenja. Prema jednom, one su autohtone, ali se ne isključuje mogućnost da je poneka i „pozajmljena“ sa azijskih ćilima. Drugi tvrde da su šare srpskog porekla što potvrđuju njihovi nazivi: ogledalo, gušter, gugutka. Najzastupljenije boje na pirotskim ćilimima su crvena, bela i crna, a primenom anilinskih, kolorit je još raskošniji. Jednom rečju, kreativnost tkalje, njena sposobnost da zamisao što vernije prenese na niti, u ovom poslu dolazi do punog izražaja.

Motivi sa pirotskih ćilima prešli su granice Srbije i pojavili se i u Bugarskoj, BiH, Crnoj Gori, naravno, prilagođeni novoj sredini i uklopljeni u regionalne etničke karakteristike. Odnedavno pirotski ćilim je zaštićen kao intelektualna svojina. Zaštitni znak je dobilo stotinak šara, a to znači da će ubuduće pirotski ćilim moći da se proizvodi i u drugim krajevima zemlje, ali tkalje moraju poštovati tehniku izrade - da koriste tačno određene boje, vunu, dimenzije i razboj. Istovremeno, kupci će biti sigurni da su dobili originalni proizvod koji je zbog svojih karakteristika sve traženiji u inostranstvu.

izvor:glassrbije

TOPOLA, KOLEVKA KARAĐORĐEVIĆA

U srcu Šumadije, na padinama malog Oplenca, kamenitog brda obraslog hrastovom šumom, na oko sto kilometara od srpske prestonice, nalazi se gradić Topola. Pre dva veka to mesto je postalo sinonim slobode, jer je na Sretenje, 15. februara 1804. godine u selu Orašac, pod vođstvom Đorđa Petrovića Karađorđa, počeo Prvi srpski ustanak, borba za oslobođenje od viševekovnog robovanja pod Turcima .Topola je bila ustaničko sedište, ali i političko-administrativni centar oslobođenog dela Srbije.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Po predanju, na mestu gde su se ukrstila dva puta, izniklo je i razgranalo se stablo topole, pa je vremenom i naselje nazvano Topola. Do danas, mesto je zadržalo izgled tipične varošice 19. veka. To je samo jedan od razloga zašto svake godine na hiljade turista obilaze Topolu, ali i Oplenac, brdo na čijim padinama je izgrađeno mesto, koje je prosto utonulo u okruženje prirode i čistog vazduha, sa velikom koncentracijom ozona. U šumama je pravo bogatstvo životinjskog sveta, pa Topolu ne zaobilaze ni lovci. Ipak, kada se spomene ovo mesto u srcu Šumadije, naši ljudi, a i stranci, već znaju da je Topola mesto koje su izabrali kraljevi i koja se pamti po priči o zadužbinarima i graditeljima, o manastirima i crkvama, ali i po autohtonim vinogradima i kvalitetnom vinu.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kada turisti dođu u Topolu obavezno posete zadužbinu kralja Petra Prvog kojoj pripada crkva Svetog Đorđa, grobno mesto dinastije Karađorđević, Petrovu kuću i Kraljev podrum. Crkva Svetog Đorđa na Oplencu dominira izgledom u ovom kraju Šumadije: to je petokupolna crkva sagrađena u srpsko-vizantijskom stilu od čuvenog belog mermera sa obližnjeg Venčaca. Građena je kao hram i mauzolej vladarske porodice Karađorđević, a njenu unutrašnjost krase mozaici, urađeni od 40 miliona kockica u 15 hiljada nijansi.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Tu su kopije najlepših fresaka iz 60 srpskih manastira, pa zato stručnjaci kažu da ova crkva predstavlja svojevrsnu antologiju srpskog srednjovekovnog freskoslikarstva. U kripti crkve sahranjeno je 20 članova dinastije, među kojima su i dva vladara, knez Srbije Aleksandar Karađorđević i kralj Jugoslavije Aleksandar Prvi Karađorđević.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Pored crkve Svetog Đorđa zadužbini pripada Petrova kuća koja je danas muzej-galerija sa tematskom postavkom vezanom za ovu dinastiju, Kraljeve vile u kojoj povremeno borave članovi Doma Karađorđević, kao i Kraljev podrum. Treba reći da je sin kralja Petra, naslednik Aleksandar, bio pravi vinski znalac i iskusan podrumar. U njegovo vreme na Oplencu je gajena sorta Oplenka od koje se pravilo vino koje se točilo na bečkom i pariskom dvoru. Kraljev podrum ima dva sprata pod zemljom sa konstantnom temperaturom od 8 stepeni Celzijusa, a u njemu je 99 bačvi, svaka za četiri hiljade litara vina.

[You must be registered and logged in to see this image.]

U podrumu su arhivska vina od domaćih sorti i najstarija su vina koja se u Srbiji mogu naći. Ne procenjive vrednosti su boce Oplenke iz 1931. godine, kada je počela da radi Kraljeva vinarija, a iz kasnijih berbi čuvaju se flašrana vina sa kraljevskim grbom, sorte Žilavka, Prokupac, Hamburg, Plemenka. Oplenačke padine su prebogate i drugim vrstama voća, lekovitim biljkama i jestivim gljivama, dok u selu Lipovac, kod seoske škole, raste, verovatno, najstariji hrast u Šumadiji. Prava grdosija, ogromne krošnje i stabla obima oko pet metara, inspiracija je slikarima koji se tradicionalno okupljaju u Lipovačkoj slikarskoj koloniji.

izvor:glassrbije